Merkezi Paris'te bulunan Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) Örgütü, 2021 yılı "tutuklu, öldürülen, rehin alınan ve kaybolan gazetecilerin bilançosunu çıkardığı "Bilanço 2021 " raporunu yayınladı. RSF'in 1995 yılından bu yana yayınladığı raporlarda, bu yıl tutuklu gazeteci ve tutuklu kadın gazeteci sayısında rekor kırıldı.
RSF, meslekleri nedeniyle 488 gazeteci ve medya mensubunun demir parmaklıklar ardında olduğunu açıkladı. Rapora göre, tutuklu gazetecilerin sayısı bir önceki yıla oranla yüzde 20 artış gösterdi. Tutuklu gazetecilerden 363'ü profesyonel, 103'ü amatör ya da bağımsız, 22'si ise medya personeli. Sınır Tanımayan Gazeteciler örgütüne göre, tutuklananlar arasında kadın gazetecilerin sayısı da düzenli olarak artıyor. Bu yıl cezaevine giren gazetecilerin 428'i erkek, 60'ı ise kadın.
Raporda bu artışın otoriter rejimlerde "giderek şiddetlenen ve tekrarlanan krizleri yazan gazetecilerin" tutuklanmasından kaynaklandığı, bu bağlamda "Burma'da 1 Şubat 2021'de cuntanın iktidara gelmesi; Belarus'ta Ağustos 2020'de Alexander Lukaşenko'nun tartışmalı bir seçimle yeniden işbaşına gelmesi ve Çin'in Hong Kong Özel Bölgesi'ndeki hakimiyetini artırmasının" rekor sayıya ulaşmada etkili olduğu kaydedildi.
Türkiye'de 1 gazeteci öldürüldü, 10 gazeteci tutuklu
Raporun Türkiye bölümünde bu yıl bir gazetecinin öldüğü kaydedildi; "Bursa'da bir yerel radyoda çalışan Hazım Özsu adlı gazetecinin, kendisini dinleyen bir kişi tarafından öldürüldüğü" belirtildi. Türkiye'de bu yıl içinde 10 gazetecinin ise hala demir parmaklıklar arkasında olduğu kaydedildi. Geçtiğimiz yıla oranla tutuklu gazeteciler sayısı bu yıl azalan Türkiye'de, Cumhuriyet ve Sözcü gazetesi toplu davalarının sonuçlanması ve Zaman gazetesine mensup gazetecilerin yeniden başlayan davalarının yanısıra, tekil davalardan gelecek sonuçlarla, 2022 yılında bu rakamın artabileceği vurgulandı.
Önderoğlu: ‘‘Türkiye artık dünyanın en büyük gazeteci hapishanesi olmasa da Avrupa’nın en büyük gazeteci hapishanelerinden’’
Sınır Tanımayan Gazeteciler Türkiye Temsilcisi Erol Önderoğlu, birkaç yıl önce ‘‘dünyanın en çok gazeteci hapseden ülkesi’’ olan Türkiye’nin sıralamada ilk beşin çıkmış olsa da 2022 yılının gazeteciler için zor bir yıl olabileceğini dikkat çekti.
Önderoğlu: "Adli kontrolün muazzam bir baskıya dönüştüğü unutulmamalı"
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Önderoğlu, ‘‘Türkiye son yıllarda adli kontrolün tutuklamaya tercih edilmesi ve hüküm giymiş gazetecilerin cezalarını tamamlayıp peşi sıra tahliye olmaları nedeni ile tutuklu gazeteci sayısı 10’a kadar geriledi. Bu durum adli kontrolün muazzam bir baskıya dönüştüğü gerçeğini gölgede bırakmamalı. Üstelik Yargıtay gibi üst yargı aşamasında bulunan toplu gazetecilik dosyaları yeniden tutuklamalarla sonuçlanabilir. Endişemiz odur ki Cumhuriyet ve Sözcü gazeteleri mahkumiyetleri ile Zaman gazetesine ilişkin yeniden yargılama kararı 2022’i yeniden gazetecilerin tutuklandığı bir yıla çevirebilir. Yaygın internet sansürü ve yayın yasağının yanı sıra özellikle basın kartı keyfiyeti ile birlikte yaygın RTÜK cezaları ve basın ilan yaptırımları Türkiye’de eleştirel gazetecilik alanını kayda değer bir şekilde kısıtlıyor. Türkiye belki artık dünyanın en büyük gazeteci hapishanesi olmasa da halen Avrupa’nın en büyük gazeteci hapishanelerinden. Buna ek olarak haber verme görevinin de düşmansı bir muamele ile karşılaştığı bir ülke’’ dedi.
Çin, Burma ve Belarus şampiyon
Rapora göre, halen 127 gazetecisi parmaklıklar ardında olan Çin, bu yıl da birinciliğini koruyor. Çin'i izleyen Burma 53, Vietnam 43, Belarus da 32, Suudi Arabistan 31 tutuklu gazeteciyle, dünyanın "en kötü gazeteci hapishaneleri" arasında yer alıyor.
Yıllık rapor aynı zamanda eşi görülmeyen bir rekora daha imza atıyor. İlk kez gözaltına alınan kadın gazeteci sayısı 60'a ulaşıyor. 2017'de tutuklu gazetecilerin yüzde 6'sını temsil eden kadın gazeteciler, bu yıl toplam rakamın yüzde 12'sini temsil ediyor. Belarus'ta 17, Myanmar'da 9, Vietnam'a 4, İran'da da 1 kadın gazeteci hapiste.
Her hafta 1 gazeteci öldürüldü
RSF raporunda, "dünyada ortalama olarak her hafta yaklaşık 1 gazetecinin mesleğini icra ederken öldüğü" de tespit ediliyor. Önceki yıllara oranla rakam gerilerken, 2021'de 46 gazetecinin öldürüldüğü kaydediliyor. Bu, 2003'ten bu yana belirlenen en düşük rakam.
Gazeteciler için en tehlikeli ülkelerin başında uyuşturucu mafya çetelerinin tehdidi altındaki Meksika geliyor. Bu yıl Meksika'da 7, Afganistan'da 6, Hindistan'da ve Yemen'de 4, Pakistan'da ise 3 gazeteci mesleklerini yaparken ya da suikast sonucu yaşamlarını yitirdi.
Son 5 yılda, Meksika ve Afganistan'da 47, Suriye'de 42, Yemen ve Hindistan'da 18, Irak'ta 17, Filipinler'de 15, Pakistan'da 16, Somali'de 13, Kolombiya'da 9, diğer ülkelerin toplamında ise 77 gazeteci öldürüldü.
Halen 65 gazeteci ise çeşitli örgüt ve şebekeler tarafından rehin tutuluyor. Bu rakam bir önceki yıla oranla yüzde 3 artış göstermiş. Gazetecilerin 28'i IŞİD, 8'i Hutiler, 7'si Hayat Tahrir El Şam tarafından rehin alınırken; 14'ü ise El Nusra, El Kaide, Suriye’nin kuzeyini elinde tutan Kürt güçler ve Suriye ordusunun elinde rehin tutuluyor.
En uzun hapis cezası 15 yıl
RSF 2021 raporunda, yılın en önemli vakalarından bazılarını hatırlatıyor. Suudi Arabistan ve Vietnam'da iki gazeteci Ali Aboluhom ve Pham Chi Dung, 15 yıl hapis cezasıyla, yılın en ağır cezasına çarptırılan gazeteciler oldu. Kamerunlu Amadou Vamoulké ve Faslı Ali Anouzla en uzun ve karmaşık prosedürlerle hapiste tutuluyor. En yaşlı mahkumlar ise Hong Konglu 74 yaşındaki Jimmy Lai ve İranlı 73 yaşındaki Kayvan Samimi Behbahani.
RSF, 1995'ten bu yana, her yılın 1 Ocak ile 1 Aralık arasında belirlenen kesiminde, elindeki kesin verilere dayanarak gazetecilere karşı işlenen baskı ve suistimallerin bilançosunu çıkarıyor.
