Corona virüsü salgını tüm dünyada ekonomik, sosyal ve siyasi alanda belirleyici olmayı sürdürüyor. Amerika’da salgın sadece Trump yönetiminin aldığı kararlarla virüsle mücadelede doğru politikalar belirleyip belirlemediğinin ötesinde Kasım ayındaki seçimleri de birçok açıdan etkileyecek gibi görünüyor. Corona virüsünün etkisinin en çok hissedileceği konulardan biri de seçim sonuçları. Salgına yakalanmamak için posta yoluyla oy kullananların sayısının artmasının seçim sonuçlarının haftalarca açıklanmamasına neden olmasından endişe ediliyor. Erken oy kullanılan Pennsylvania, Georgia, Nevada, Virginia, Kentucky ve New York gibi eyaletlerde postayla kullanılan oyların yetkililere ulaşması ve sayılmasının zaman alması nedeniyle sonuçlarda yaşanabilecek gecikmenin, seçimlerin genel tablosuna da yansıyacağı yorumları yapılıyor.
Başkan Donald Trump, posta yoluyla oy kullanılmasına karşı olduğunu sık sık dile getirdi. Başkan bu yöntemin seçim sonuçlarının gecikmesine neden olacağını söylüyor ve buna örnek olarak çok sayıda eyalette düzenlenen erken seçimleri gösteriyor. Bu yıl, daha önceki seçimlere oranla salgın nedeniyle rekor sayıda seçmenin posta yoluyla oy kullanması bekleniyor. Bu oyların seçim merkezlerine ulaşarak sayılması uzun süreceği için durum birçok çevrede benzer kaygılara yol açıyor. Seçimlerin gecikmesinin seçim sonuçlarına şüphe düşürmesi de bu kaygılardan biri.
Posta hizmetleri tartışması
Trump, oyların zamanında taşınmasında ABD Posta Hizmetleri'nin de yetersiz kalacağı uyarısında bulunuyor. Bu uyarılar sonrasında siyaset gündeminde bu kez Posta Hizmetleri'nin durumu tartışmaya açıldı ve Posta Hizmetleri Genel Müdürü Louis DeJoy, kurumda yaptığı değişiklikler nedeniyle eleştiriye uğradı.
Cumhuriyetçi Parti'nin önemli bağışçılarından olduğu bilinen DeJoy'un bütçede yaptığı tasarruf kesintileri, hizmet kısıtlamaları, fazla mesaiye son verilmesi ve posta ayırımı cihazlarıyla posta toplama kutularının bir kısmının kaldırılması gibi kararlarının 3 Kasım seçimlerinde postayla kullanılan oyları geciktirebileceği kaygıları dile getiriliyor. DeJoy 21 Ağustos’ta Senato’da 24 Ağustos’ta da Temsilciler Meclisi’nde ifade verdi, değişikliklerin bir kısmının 3 Kasım seçimlerine kadar dondurulacağını bildirdi. Dejoy, başkanlık seçimi sürecinde posta hizmetlerinin "güvenli ve zamanında" yürütüleceğini söylüyor.
Posta yoluyla oy kullanılmasında sorun yaşanmasını önlemek amacıyla Posta Hizmetleri’nin iyileştirilmesi için Temsilciler Meclisi'ndeki Demokratlar, kuruma 25 milyar dolarlık kaynak ayrılmasını istiyordu, ancak Temsilciler Meclisi’nden geçen tasarı Senato engeline takıldı. Başkan Trump, Demokratlar ve Beyaz Saray arasında görüşülen yeni Corona virüsü yardım paketinde de Posta Hizmetleri için kaynak ayrılmasına karşı çıkıyor. Yeni paket üzerinde aylardır süren görüşmeler henüz sonuç vermedi.
‘‘Oyların sayılması günlerce sürebilir’’
Seçim sonuçlarında belirleyici olması beklenen kritik eyaletlerin seçim yetkilileri, salgın nedeniyle duyulan kaygılar yüzünden patlama yapması beklenen posta oylarının yığınlar halinde merkezlere ulaşacağını sanıyor. Bu yetkililer oyların sayılmasının bu kez günlerce sürebileceği konusunda uyarıda bulunuyor.
Michigan Eyalet Bakanı Demokrat Jocely Benson, Associated Press haber ajansına yaptığı açıklamada seçimlerin sonucunu birkaç günden önce öğrenemeyebiliriz’’ derken Ohio Eyalet Bakanı Cumhuriyetçi Frank LaRose halktan sabırlı olmalarını istedi. ‘‘Seçim sonuçlarını seçim gecesinde almaya alışığız’’ diyen LaRose bu yıl bunun biraz gecikebileceği uyarısında bulundu.
Önceki seçimlerde oy kullanma işleminin büyük ölçüde posta yoluyla yapıldığı birkaç eyalette sonuçların açıklanmasının gecikmesi sorunu daha önce de yaşandı, ancak 2000 yılında Florida’daki sonuçların mahkemeye taşınmasından buyana Başkanlık seçimlerinde önemli bir kaos olmadı.
Öte yandan Demokrat Partililer ve Başkan adayı Joe Biden, seçim sonuçlarının gecikmesinin Başkan Trump’ın seçimlere müdahalesine neden olabileceğinden kaygı duyduklarını söylüyor.
Trump’ın seçim kampanyasının sözcülerinden Ken Farnaso ise bu iddiaları ‘‘Liberal komplo teorisi mekanizmasının bir başka dayanaksız uydurması’’ olarak tanımladı.
Başkan Donald Trump, Temmuz sonunda Twitter üzerinden paylaştığı mesajda, posta yoluyla oy kullanmanın hileye neden olabileceği iddiasını yineleyerek, “oylar güvenli kullanılıncaya kadar” seçimlerin ertelenmesi seçeneğini gündeme getirmişti.
Trump mesajında, “Kapsamlı şekilde posta yoluyla oy kullanma nedeniyle 2020 seçimleri tarihin en kusurlu ve hileli seçimi olacak. ABD açısından büyük bir utanç kaynağı oluşturacak. İnsanlar düzgün, güvenli ve emniyetli biçimde oy kullanabilene kadar seçimler ertelense?” diye yazmıştı.
ABD’de seçim tarihi anayasal güvence altında ve değişiklik için Kongre’nin karar alması gerekiyor.
‘‘Oy pusulalarında manipülasyon kabul edilemez’’
Posta yoluyla oy kullanmanın güvenilirliği konusunda şüphelerini sık sık dile getiren Trump, geçtiğimiz günlerde bir gazetecinin sorusunu yanıtlarken seçimleri Demokrat rakibi Joe Biden’a karşı kaybetmesi halinde sonuçları kabul etme sözü vermemişti.
Trump, 29 Eylül’de yapılan adaylar arasındaki ilk yüz yüze tartışma programında da seçim sonuçlarının gecikmesi durumunda destekçilerine sabırlı olmaları çağrısı yapıp yapmayacağı sorusu karşısında adil bir seçim olmasını dilediğini belirtti, ancak oy pusulaları manipüle edilirse bunu kabul edemeyeceğini söyledi.
Posta yoluyla kullanılan oylar konusunda her eyalet kendi kurallarını uyguluyor. Bazı eyaletlerde oy pusulaları seçimlerden önceki bir tarihte mühürlenmiş oldukları sürece seçimlerden birkaç gün sonra da kabul edilebiliyor. Bazı eyaletler postayla gelen oyları hemen saymaya başlarken, aralarında seçim sonuçlarında belirleyici olması beklenen Michigan ve Pennsylvania gibi eyaletlerin de olduğu eyaletlerde postayla gönderilen oyların seçim gününe kadar sayılması yasak. Bu durum da bu eyaletlerin seçim sonuçlarının en azından o gece açıklanmayacağını gösteriyor.
Haber ajansları genellikle resmi sonuçlar açıklanmadan önce kısmi sonuçlara, geçmiş seçimlere ve katılım oranına dayalı modellemeler yaparak bir kazanan ilan ediyor.
Ancak sonuçların birbirine çok yakın olduğu seçimlerde haber ajanslarının da kazananı seçimlerden önce açıklamaktan kaçınması mümkün.
Oyların gecikmesi sonuçlara nasıl yansıyabilir?
Peki, posta yoluyla gelen oyların gecikmesi seçim sonuçlarına nasıl yansıyabilir? Örneğin Arizona eyaletinde 2018 yılında Cumhuriyetçi aday Martha McSally’nin sandıkta kullanılan ve posta yoluyla seçim gününden önce ulaşan oylarla seçimi az farkla kazandığı sanılmıştı.
Bundan bir hafta sonra yetkililer posta yoluyla kullanılan oyların tamamını saymayı başardıktan sonra Senato yarışını Demokrat Kyristen Sinema’nın yüzde 2 puan farkla kazandığı anlaşıldı. Arizona bu olayın ardından seçim prosedürlerini değiştirerek oyların sayılmasını hızlandırmaya çalıştı.
Başkan Trump’ın 2016 zaferinde önemli rolü olan eyaletlerden Pennsylvania’da 2016 yılında seçmenin yalnızca yüzde 4,6’sı erken oy kullandı ya da oyunu postayla gönderdi. Ancak şimdi her iki parti de seçmenlerini posta yoluyla oy kullanmaya teşvik ediyor. Yetkililer çok sayıda uzaktan oy kullanma talebine karşılık postayla oy pusulalarını göndermeye çalışıyor.
Seçim Sonuçları Anayasa Mahkemesi’ne gider mi?
Başkan Trump, daha önceki açıklamalarında seçim sonuçlarının Anayasa Mahkemesi’ne gidebileceği tahmininde bulunmuştu.
Seçimlerin Anayasa Mahkemesi’ne gitmesi 2000 yılında da yaşanmış bir durum. 2000’deki başkanlık yarışında Cumhuriyetçi aday George W. Bush ve Demokrat aday Al Gore arasındaki mücadelede Gore, ülke çapında Bush’tan yarım milyon daha fazla oy almıştı. Ancak iki aday, Florida eyaletinde neredeyse aynı oranda oy aldıkları için haftalarca oy sayımı konusunda yargı önünde mücadele etmişlerdi.
Anayasa Mahkemesi bu kararda da belirleyici olmuş ve Florida’da yapılan oyların yeniden sayımını durdurarak Florida eyaletini Bush’un kazandığına karar vermişti.
Gore ulusal çapta Bush’tan 500 bin fazla oy almış olmasına rağmen, Floridalı delegelerin oylarıyla, 271 delege sayısına ulaşmış ve seçimi kazanmıştı.
Seçim sonuçlarıyla ilgili olarak uzmanlar tarafından ortaya atılan senaryolardan biri de Demokrat anket şirketi Hawkfish tarafından gündeme getirildi.
Bu senaryoda seçim gecesi gelen ilk sonuçlara bakarak Başkan Trump’ın ezici üstünlükle zafer ilan edebileceği, ancak posta yoluyla kullanılan oyların sayımının günler sonra tamamlanmasıyla seçimi kaybettiğinin ortaya çıkabileceği belirtiliyor.
Birçok uzman, seçim sonuçlarıyla ilgili tartışmaların uzayarak Anayasa Mahkemesi’ne taşınmasının seçmenler arasında Amerikan siyasi sistemine güvensizlik oluşturmasından ve hem sağ hem de sol kanat milis grupların şiddete başvurmasından kaygı duyuyor.
