Washington’un önde gelen düşünce kuruluşlarından Uluslararası ve Stratejik Araştırmalar Merkezi Ortadoğu uzmanı Anthony Cordesman, İran’ın nükleer programı konusundaki son gelişmeleri ve İsrail’in saldırı hazırlığında olduğu söylentileri değerlendirdi. Cordesman, Jeffrey Young’ın sorularını yanıtladı.
Uzmanlara göre Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi’nin son raporu İran’ın silah geliştirme niyetinde olduğunun bir göstergesi. Yani uzun zamandır tartışılan “niyet” meselesi gündemde. Uluslararası ve Stratejik Araştırmalar Merkezi (CSIS) Ortadoğu uzmanı Anthony Cordesman anlatıyor: “Sözkonusu olan uranyum zenginleştirme meselesi değil. Uzmanlar uranyum zenginleştirerek bomba için kullanılacak füzyon malzemesinin ne kadar çabuk üretilebileceğini tartışadursun. Ancak bu tartışma şu aşamada büyük bir önem taşımıyor . Açık olan şu: İran sınırlı bir süre zarfında yüksek derecede zenginleştirilmiş uranyumu zenginleştirerek nükleer silah üretiminde kullanabilir.”
Amerikalı uzman, İran’ın balistik füze denemeleri yaptığını da hatırlatıyor. Cordesman, bu tablo altında müzakerelerin daha ne kadar sürebileceğini sorguluyor: “Esas soru da bu zaten: Müzakereler daha ne kadar sürebilir? Hangi noktada askeri seçeneği uygulamaya koyacaksınız? Yoksa İran’ın nükleer silah edinmesini kabul mü edeceksiniz? Ayrıca, zaman içinde İran’ın birkaç nükleer cihaz edinmesine göz yummak bir şey; çok sayıda nükleer silah üretmesine izin vermek başka bir şey…”
İran’ın belirli bir süre içinde nükleer silah edinebileceği beklentisiyle birlikte İsrail’in belli başlı hedeflere saldırı düzenleyebileceği basında dile getirilmeye başladı. Uzmanlar kamuoyu nezdinde böyle bir ihtimali değerlendirirken Cordesman yorumların ihtiyatlı bir şekilde yapılması gerektiğini kaydetti: “İsrail İran’ın politikasını değiştirmediği takdirde askeri gücüne başvurabileceğini sürekli olarak hatırlatmak durumunda. Bu bir blöf değil, bu bir baskı unsuru. Amerika Dışişleri Bakanı da askeri seçeneğin masada olduğunu söyledi. İran’ın da nükleer silah kapasitesini geliştirdiği bir gerçek.”
Uluslararası ve Stratejik Araştırmalar Merkezi uzmanı Anthony Cordesman İsrail’in karar verme sürecini şu sözlerle özetliyor: “İsrail’in perspektifinden bakalım ve açık konuşalım: Amerikan siyasi yapısı İsrail’i eleştirmesini veya İsrail’e direnmesini ciddi ölçüde zorlaştırıyor. İran güzergahı üzerinde olan Irak’ın etkili bir hava kuvveti yok. Yani Irak hava sahasını ihlal etmek hiç de zor değil. Bu arada İran, Suudi Arabistan’ın Washington Büyükelçisine suikast hazırlığında olduğunu öğrendik, yani İsrail’in İran’a saldırmasına Arap ülkelerinin göstereceği tepki asgari düzeyde olacak. Tepki göstermezler demiyorum ama protesto etmek bir şey, harekete geçmek başka bir şey.”
Cordesman’a göre bu şartlar operasyon ihtimaline işaret etse de bunun ne kadar etkili olabileceği değerlendirmesinin de yapılması gerekiyor: “İsrail sembolik bir saldırı düzenlemez. Yani operasyonların gerçekten önemli merkezleri vurabileceği; yer altındaki tesisleri yok edebileceği ve zenginleştirilmiş tüm maddelere ulaşabileceğinden emin olması gerekiyor. Yani İran’ın nükleer programını uzun süreli durdurabilecek anlamlı bir operasyon olmalı… Ve sonuçta kimse İsrail’deki askeri hesapları bilemiyor. Medyada yer alan haberlere değer vermek yanlış olur. Son 10 yıl içinde Amerikan veya İsrail savaş planları konusunda Ortadoğu’da veya basında doğru bir değerlendirme olmadı. Haber verilenlerin yüzde 90’ı yanlış veya uydurma çıktı, çünkü açık konuşmak lazım, editörlerin artık muhabirlerinin haber kaynaklarını kontrol etmedikleri bir çağdayız.”
1981 yılında İsrail, Irak’taki Osirak nükleer tesisini vurdu. 2007 yılında Suriye’deki bir nükleer tesisi vurdu. Ancak İran farklı… Birkaç nükleer tesis var, bazıları yer altında…
Uluslararası ve Stratejik Araştırmalar Merkezi Ortadoğu uzmanı Anthony Cordesman: "Yani İsrail İran’ın nükleer programını tamamen etkisiz hale getiremez. O kadar askeri gücü yok. İran’daki tüm hedefleri vuramaz – bazıları ülkenin kuzeydoğusunda… İsrail’in istihbarat kapasitesi çok iyi, ama mükemmel değil. Her santrifüj tesisini, her binayı tespit etmesi fazla olası değil. Çoğu uzman başarılı bir operasyonun İran’ın nükleer programını belki üç yıl geciktireceğini söylüyor. Ve bunun olabilmesi için de bilinenin dışında başka hedefler olmaması gerekiyor. Oysa unutmayın son beş yıl içinde üç kez daha önce bilmediğimiz tesisler olduğunu öğrendik," diyor.
Amerika’nın Sesi’nin sorularını yanıtlayan Uluslararası ve Stratejik Araştırmalar Merkezi Ortadoğu uzmanı Anthony Cordesman, İsrail’in yine de İran’a gerekli uyarıları yaptığını anlattı.