Amerika Türkiye’deki seçim sonuçlarının ortaya çıkardığı tabloyu nasıl yorumluyor? Washington’daki Amerikalı uzmanlara göre hangi koalisyon senaryoları öne çıkmış durumda? Türk siyasetinde nasıl bir süreç bekleniyor? Dış politikada neler olabilir? Türk-Amerikan ilişkilerinde ve Türkiye’nin Suriye politikası açısından değişiklik bekleniyor mu? Seçimin yankıları üzerinde durmaya devam ediyoruz. Georgetown Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Başkanı Sinan Ciddi, Amerika’nın Sesi’nin TGRT Haber’de Pazartesi’den Cuma’ya hergün yayınlanan haber programına katıldı ve Hülya Polat’ın sorularını yanıtladı.
7 Haziran seçim sonuçlarını değerlendiren Profesör Sinan Ciddi, erken seçim ihtimalini zayıf gördüğünü şöyledi:
“Gerçi bazı anket şirketleri seçim sonuçlarını çok yakın bir şekilde tahmin etse de çok beklenmedik bir tablo çıktığını söylersek abartmış olmayız. Özellikle de iktidar partisinin inanmakta zorlandığı bir sonuç oldu bu. 13 yıldır ilk kez Adalet ve Kalkınma Partisi’nin çoğunlukta olmadığı bir ortamdayız. Bu yeni kuşaklar için çok alışılagelmedik bir durum. Dolayısıyla koalisyona açık bir ortam var. Bu da olmazsa erken seçim gündeme gelebilir. Ama ben erken seçim ihtimalini zayıf görüyorum.”
Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Başkanı Sinan Ciddiye göre, kaybeden AKP, kazanan MHP ve HDP, CHP’de de oy kaybı var.
“İktidar partisi için bu tabii çok büyük bir kayıp. Beklenmedik bir kayıp. Karşımızda koalisyon yapısına hiç alışık olmayan bir parti var. Dolayısıyla hükümeti kurma görevi Adalet ve Kalkınma Partisi’ne verilirse koalisyon nasıl kurulur, tahmin etmek zor; çünkü partinin böyle bir tecrübesi yok. Cumhuriyet Halk Partisi’ne bakacak olursak CHP geçen seçime göre daha az oy aldı, tabii CHP’den oylar mı kaydı yoksa CHP’ye gidecek oylar emanet olarak başka bir partiye mi gitti bu tartışılıyor. Bu emanet oyların Halkların Demokrasi Partisi HDP’ye kaydığı düşünülüyor. Bence CHP kazandı mı kaybetti mi şu anda muğlak bir durum var. MHP ve HDP iki kazanan parti. Siyasi spektrumun en sağ ve en sol ucunun kazananları. Bu partiler muhtemelen herhangi bir koalisyon formasyonunda kilit rol oynayacak gibi görünüyor.
Türkiye koalisyon senaryoları ve erken seçim tahminleri yapılan bir dönem yaşarken, Sinan Ciddi’nin en olası senaryo beklentisi ne? Adalet ve Kalkınma Partisi’yle HDP arasında bir koalisyon olabilir mi?
“Ben şahsen bunu olası görmüyorum. Seçimden sonra bütün siyasi partiler koalisyon konusundaki tutumlarını açıkladı. Bunu taktiksel olarak görüyorum. Bunlar değişebilir, nihai kararları olmayabilir MHP, HDP ve CHP’nin. Bu partiler AKP’yle koalisyona sıcak bakmıyorum deseler de önümüzdeki günlerde bu tutumlar esnekleşebilir ancak bunu HDP açısından mümkün görmüyorum. Parti eş başkanı Selahattin Demirtaş da söyledi bunu, bu çizgiyi aşarlarsa kendi seçmen tabanlarından ağır yaralar alabileceklerini düşünüyorlar.”
Sinan Ciddi, “Nasıl bir koalisyonu olası görüyorsunuz? Hangi partiler biraraya gelebilir” sorusunu şöyle yanıtladı:
“Bu aslında bir dans. Bir satranç oyunu. Yani koalisyon kurma Türkiye şartlarında tamamen bir hesap kitap işi. Partiler, eğer koalisyona katılırsak bundan kazançlı çıkar mıyız, oy potansiyelimizde bir erime olur mu hesabı yapıyor. Böyle bir hesaplaşmaya girdiğiniz zaman cumhurbaşkanı açısından bakarsanız bence cumhurbaşkanının en çok istediği şey koalisyon kurulamaması. Kurulduğu taktirde koalisyonun yapacağı ilk işlerden biri eski iktidarın peşine düşmek olacaktır. Yolsuzluk dosyaları, Suriye politikaları gibi. Bir hesaplaşma durumu ortaya çıkabilir. Dolayısıyla cumhurbaşkanlığı perspektifinden baktığınız zaman koalisyondan çok erken seçime gitme seçeneği tercih görebilir. Belki AKP’nin oy arttırma ve tek başına hükümet kurma sonucu çıkacağını düşünüyor olabilirler. Bu olmadığı taktirde en iyi senaryo muhtemelen CHP, MHP ve HDP koalisyonu, yani AKP’siz bir koalisyon olarak ortaya çıkıyor. MHP ve HDP bunda çok zorlanacaklar çünkü siyasi spektrumun çok uç noktalarında duruyorlar. Ama iktidar olma, hayatta kalma mücadelesi olarak bakabilirler diye düşünüyorum. Eski iktidarı yeniden yönetime getirmemek için anlaşma kriterleri değişebilir.”
Oluşacak siyasi tablo Türk-Amerikan ilişkilerini etkiler mi? Türkiye’nin Suriye politikası açısından neler bekleyebiliriz? Başkan Obama, Almanya’daki G7 Zirvesi’nde Türkiye’nin IŞİD’le mücadeleye katkısının yetersiz olduğunu tekrarladı. Sinan Ciddi’nin bu konudaki yorumu şöyle oldu:
“Şimdi ortada bir hükümet belirsizliği var. Dolayısıyla Türkiye’nin şimdi bölgesel açıdan dış politikası, muğlak demeyelim de eskiden olduğu gibi yani tek parti döneminde olduğu gibi net ve berrak olmayabilir. Türkiye’nin bölgede rolü ne olacak? ABD’nin politikası çok belli. Türkiye’nin IŞİD’le mücadele konusunda yetersiz kaldığını düşünüyor, hatta şu anda İncirlik Hava Üssü’nü kullanamadığı için arama ve kurtarma çalışmalarını bile başka ülkelerden yapmak zorunda kalıyor. Amerika Türkiye’nin daha aktif ve en azından daha kolaylaştırıcı bir rol oynamasını istiyor ama tabii bu hangi hükümetin ne ölçüde irade göstereceğine bağlı. Kısa vadede Türkiye’nin Esat rejiminin gitmesindeki ısrarından biraz geri çekileceğini tahmin ediyorum. Bence Türkiye AKP’li bir koalisyonda veya başka bir formülde, Esat konusundaki ısrarını azaltacak ve bir NATO müttefiki olarak daha yapıcı bir rol üstlenmeyi tercih edecektir.”
