Başkan Joe Biden, ABD Anayasa Mahkemesi’nden sızan kürtaj hakkıyla ilgili karar taslağını “radikal” diye niteleyerek, sert bir şekilde eleştirdi. Kürtaj hakkını koruma sözü veren Biden, mahkemenin bu hakkı ülke genelinde koruyan yasayı tersine çevirmesinin, Amerikalılar’ın sahip olduğu diğer özgürlüklere de zarar verebileceği uyarısında bulundu.
Amerikan haber kuruluşu Politico dün gece yayınladığı haberde, sızdırılan karar taslağına göre Anayasa Mahkemesi’nin, 1973 yılında alınan, Roe v. Wade olarak bilinen ve ülke genelinde kürtajı yasal hale getiren kararı geri çevirmeye hazırlandığını bildirdi. Sızdırılan belgenin doğruluğu, muhafazakar yargıçların çoğunlukta olduğu mahkeme tarafından teyit edildi. Davaya ilişkin kararın, Anayasa Mahkemesi'nin Haziran sonu ya da Temmuz başında yaz tatiline girmesinden önce açıklanması bekleniyor.
Biden Alabama eyaletine hareketinden önce Washington yakınlarındaki Andrews hava üssünde gazetecilere yaptığı açıklamada, mahkeme kararını açıkladığında, yönetim olarak kürtaj hakkını korumak için gereken adımları atmaya hazır olduklarını vurguladı. ABD Başkanı, kararın, kadınların hamileliklerini sonlandırma kararının ötesine taşan etkilerinin olabileceğini söyleyerek, eşcinsel evlilikler ve diğer özgürlüklere atıfta bulundu.
Mahkemenin böyle bir karar alması halinde bu durumun, “özel hayat kavramıyla ilgili her bir kararın risk altına girmesi anlamına geleceğini” ifade eden Biden, “Bu, Amerikan hukuk sisteminde kökten bir değişim olur” dedi.
Biden bu sözlerinden önce de konuyla ilgili yazılı bir açıklama yayınladı. Biden yazılı açıklamasında, kadınların seçim yapma hakkının temel bir özgürlük olduğunun altını çizerek, Roe v. Wade kararının yaklaşık 50 yıldır ABD’de anayasal güvence altında olduğuna dikkati çekti ve Amerikan hukukunun temel adaleti ve istikrarı gereği bu kanunun geri çevrilmemesi gerektiğini kaydetti.
Başkan Biden, çeşitli eyaletlerde Cumhuriyetçiler’in desteğiyle daha kısıtlayıcı kürtaj yasalarının kabul edildiği ve Anayasa Mahkemesi kararının da yaklaştığı bir zamanda, Beyaz Saray yetkililerine, olası neticelere yanıt olarak seçenekler hazırlaması talimatı verdiğini bildirdi. Biden, “Herhangi bir karar açıklandığında buna hazır olacağız” ifadesini kullandı.
“Eğer mahkeme Roe’yi tersine çevirirse, kadınların seçim yapma hakkını korumak hükümetin tüm aşamalarındaki seçilmiş yetkililere düşecek” diyen Biden, seçmenlerin de Kasım ayında yapılacak Kongre ara seçimlerinde kürtaj hakkını savunan adayları desteklemesinin önemine vurgu yaptı. Biden, “federal düzeyde Anayasa Mahkemesi'nin Roe v. Wade kararını yasalara yansıtacak şekilde tasarı hazırlayacak Kongre üyelerine ihtiyaç olduğu” mesajını verdi.
ABD'nin dört bir tarafında protestolar
Karar taslağının sızdırılmasının ardından, kürtaj hakları savunucuları ABD genelinde “vücutlarımızdan uzak durun” sloganıyla protesto eylemleri düzenledi. Ülkenin doğu kıyısındaki New York’tan batı kıyısındaki Los Angeles’a kadar birçok kentte sokaklara dökülen eylemciler, kürtaj hakkının korunması çağrısında bulundu.
New York’taki gösteriye binlerce kişi katılırken, Atlanta, Denver, Philadelphia ve Los Angeles’te de protesto eylemleri yapıldı. Başkent Washington’da da eylemlerin adresi Anayasa Mahkemesi’nin önü oldu. Mahkeme önünde kürtaj hakkı savunucularının yanısıra kürtaj karşıtları da eylem düzenledi.
Kürtaj kararının sızması ne anlama geliyor?
Amerikan Anayasa Mahkemesi'nde görülen büyük davalar hakkında önceden dışarıya bilgi sızması, çok nadir rastlanan bir durum. Mahkeme üyelerinin sözlü yargılama sırasında söyledikleri dışında nihai hükmü verene kadar ne yönde karar alınacağını önceden öğrenmek, hemen hemen hiç mümkün değil. Bu nedenle Amerikan Anayasa Mahkemesi, iyi sır saklamakla bilinir.
Ancak Amerikan haber sitesi Politico'nun, mahkemenin sonbaharda görüştüğü kürtaj davasına ilişkin görüş taslağını Pazartesi akşamı yayınlamasıyla bu gerçek değişti. Anayasa Mahkemesi'nin bazı davalar hakkında aldığı kararlar geçmişte de çok nadiren de olsa dışarı sızmıştı. Ancak yaklaşık 100 sayfalık bir karar taslağının yayınlanması, modern tarihte benzeri olan bir durum değil.
Sızdırılan karar taslağına göre Amerikan Anayasa Mahkemesi, 1973 yılında alınan, Roe v. Wade olarak bilinen ve ülke genelinde kürtajı yasal hale getiren kararı geri çevirmeye hazırlanıyor. Davaya ilişkin kararın, Anayasa Mahkemesi'nin Haziran sonu ya da Temmuz başında yaz tatiline girmesinden önce açıklanması bekleniyor. Bu nedenle mahkemenin 1973 tarihli kararı iptal ederek kürtajın yasaklanmasına ilişkin nihai hükmü vermesine bir aydan uzun süre bulunuyor. Mahkemenin taslağın işaret ettiği yönde karar alması durumunda Amerika'da kürtajın ülke çapında yasal olduğuna ilişkin yaklaşık 50 yıldır yürürlükte olan Anayasa Mahkemesi kararı geri çevrilmiş olacak. Kararın önceden dışarıya sızmasıysa mahkemenin hemen hemen hiç ihlal edilmeyen gizlilik geleneğinin bozulması anlamına geliyor.
Haber sitesi Politico'nun yayınladığı, Associated Press haber ajansının bağımsız kaynaklardan doğrulatamadığı ancak Anayasa Mahkemesi'ni yakından takip eden bazı kaynakların gerçek olduğunu kaydettiği belge, mahkeme görüşünün, muhafazakar Yargıç Samuel Alito tarafından kaleme alındığını ortaya koyuyor. Belge ayrıca taslağın mahkemenin diğer üyelerine Şubat ayında gönderildiğini gösteriyor. Yargıç Samuel Alito, dokuz üyeli Anayasa Mahkemesi'nin altı üyeyle çoğunlukta olan muhafazakar kanadında yer alıyor.
Anayasa Mahkemesi'nden bir görüş taslağının dışarıya sızmış olması, hukukçuları ve mahkemeyi yakından takip eden uzmanları çok şaşırttı. Genç bir avukatken Anayasa Mahkemesi'nin liberal yargıçlarından Stephen Breyer'ın katipliğini yapan, eski Başkan Barack Obama dönemindeyse Amerikan hükümetini Anayasa Mahkemesi önünde birçok kez savunan Neal Katyal, mahkemenin kürtaj kararına ilişkin taslağın sızdırılmasını, New York Times gazetesinin 1971 yılında Amerikan hükümetinin Vietnam'daki siyasi ve askeri müdahalelerini ortaya koyan Pentagon Belgeleri'ni (Pentagon Papers) yayınlamasına benzetti.
Katyal, paylaştığı Twitter mesajında, "Bu olay Pentagon Belgeleri'nin sızdırılmasıyla eşdeğerdir. Daha önce böyle bir sızıntının olmadığından oldukça eminim. Hele de benim Anayasa Mahkemesi'ni takip ettiğim yıllarda hiç" dedi.
Tarihe bakıldığında Amerikan Anayasa Mahkemesi kararlarının dışarıya sızdırılmamasının nedenlerinden biri, mahkeme kararları açıklanmadan önce bu kararlara çok az sayıda kişinin erişebilmesi. Bu kişiler arasında mahkeme üyesi yargıçlar ve bu yargıçlar için çalışan küçük bir grup var. Anayasa Mahkemesi yargıçları için bir yıl süreyle katiplik yapan genç avukatlar da karar taslaklarına erişimi olanlar arasında yer alıyor. Ancak bu avukatlar gizlilik sözleşmeleri imzalıyor.
Ancak yine de mahkemenin tarihinde, Politico sitesinde yayınlanan belge büyüklüğünde ve öneminde olmasa da, bazı kararların önceden dışarıya sızdırıldığı vakalar var. Örneğin Time dergisinden David Beckwith, 1973 yılında, Amerika genelinde kürtajı yasal hale getiren Roe v. Wade davasının sonucunu, karar açıklanmadan yazmıştı. Ancak Time dergisi haftalık olduğu için Beckwith'in haberi, mahkeme kararının kamuoyuna açıklanmasından sadece birkaç saat önce yayınlanmıştı.
1970'li yılların sonunda ABC televizyonundan Tim O'Brien, mahkemenin bazı kararları hakkında önceden bilgi sahibi olmuştu. Bu haberler, Anayasa Mahkemesi'nin Basın ve Halkla İlişkiler eski sorumlusu Barrett McGurn'a göre, yargıçları hem şaşırtmış hem de öfkelendirmişti. Gazeteci Tim O'Brien'ın bu bilgileri nereden edindiği ortaya çıkmasa da, Anayasa Mahkemesi'nin o dönemdeki Başyargıcı Warren Burger, mahkeme matbaasında çalışan birinden şüphelendiğini ortaya koymuştu.
Roe v. Wade kararının geri çevrilmesine ilişkin taslağı Politico'ya kimin ulaştırdığı ve amacın ne olabileceği de belirsiz. Politico, konuya ilişkin olarak sadece "Mahkemenin gördüğü davaları bilen bir kişinin karar taslağının kopyasını ve belgenin gerçek olduğunu destekleyen diğer ayrıntıları ulaştırdığını" kaydetti.
Anayasa Mahkemesi sızıntıları konusunda yazılar kaleme alan Georgia Üniversitesi’nden Profesör Jonathan Peters, Roe v. Wade'in dışarıya sızdırılan tek büyük dava olmadığını söylüyor. Örneğin; 1857 yılında siyahların Amerikan vatandaşı olamayacağına ilişkin karar, New York Tribune gazetesinde yayınlanmıştı.
Peters, bu konuda 2012 yılında yazdığı bir yazıda, "Anayasa Mahkemesi sızıntıları nadiren olur, ancak bunlar benzersiz değillerdir. Mahkeme de diğer tüm kamusal kurumlar gibi siyasetle iç içe olan kişilerden oluşur. Bu yönde hareket ettiklerinde şaşırmamalıyız" ifadelerini kullanmıştı.
