Afganistan'ın radikal İslamcı örgüt Taleban güçleri tarafından ele geçirilmesinden 10 gün sonra, Avrupa başkentlerinde kısa sürede AB sınırlarına ulaşmasını bekledikleri göç dalgası ile mücadele paniği sürüyor.
Türkiye'nin Afganistan'dan gelecek göç dalgasından nasıl etkileneceği konusunda meraklı bekleyiş sürerken, AB Konseyi Başkanı Charles Michel'in Türkiye'den "AB üyeleri için çalışan Afganlar'ı kabul etmesini istemesi" ve İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace'ın "Afgan mülteciler için Türkiye ve Pakistan gibi ülkelerde mülteci merkezleri kurmayı planlıyoruz" açıklaması Batı'nın göçmenler konusundaki planını konusunda ilk ipuçlarını da verdi.
İngiltere Savunma Bakanı Wallace, "The Mail on Sunday" gazetesinde yayınladığı bir makalede, Türkiye ve Pakistan gibi ülkelerde mülteci merkezleri kurmayı planladıklarını açıkladı. Wallace, Amerikalılar gittikten sonra Taleban'ın, İngiltere'nin Kabil'de varlığını korumasına izin verip-vermeyeceğini de araştırdıklarını söyledi. İngiliz Bakan, ABD'nin 31 Ağustos'tan sonra da kalmak isterse buna tam destek vereceklerini, İngiliz ordusunun, ABD'nin 6 bin askerinin desteği olmadan Kabil havaalanının güvenliğini sağlayamayacağını da belirtti.
Wallace tarafından gündeme getirilen "mülteci" açıklamasına Türk Dışişleri Bakanlığından yalanlama geldi. Dışişleri Bakanlığı, "İngiliz basınında yer alan bu haberler gerçeği yansıtmamaktadır. Bugüne kadar hiçbir ülkeden tarafımıza bu yönde iletilmiş resmi bir talep bulunmamaktadır. Bu talep iletilse dahi, bunu kabul etmemiz mümkün değildir" denildi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da sosyal medyadan yaptığı açıklamada ''Afganistan’daki gelişmeler ve düzensiz göç konusuyla ilgili uluslararası alanda yoğun bir diplomasi yürütüyoruz'' dedi. Erdoğan, ''Bölgemizde istikrarı sağlamak, ülkemizi göç baskısına karşı korumak ve milletimizin huzurunu temin etmek için gereken tüm adımları atmaya devam edeceğiz'' sözlerini kullandı.
AB Türkiye ile temasta
Ankara ile Londra ve Brüksel arasında hafta sonu yaşanan diplomasi trafiğinin gündemi de Afgan sığınmacılar oldu. Haftasonu Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan hem İngiltere Başbakanı Boris Johnson, hem de AB Konseyi Başkanı Charles Michel ile görüştü.
Charles Michel, görüşmenin ardından Twitter hesabından paylaştığı mesajında, "Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Afganistan'daki son gelişmeleri değerlendirdik. Hem Türkiye hem de AB için ortak bir zorluk. Vatandaşların, yerel personelin ve ailelerin güvenli çıkışını sağlama ve bölgedeki savunmasız Afganlar ve ev sahibi topluluklara destek ihtiyacı konusunda tam bir anlayış içindeyiz" dedi.
Cumhurbaşkanlığı'ndan yapılan açıklamada, AB'den Afganistan misyonu için çalışan yerel personeli kabul etmesi için talep geldiği, Erdoğan'ın ise "5 milyon sığınmacıya ev sahipliği yapan Türkiye'nin ilave bir yükü kaldıramayacağı, üye ülkelerin kendisi için çalışan göçmenlerin küçük bir bölümüne kapısını açtığını, Türkiye'den bu ülkelerin sorumluluklarını üstlenmesinin beklenemeyeceğini" aktardığı açıklandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Boris Johnson'a, "Önceliklerinin vatandaşların tahliyesi olduğunu ve şartların oluşması durumunda Kabil havaalanının güvenliğini sağlama görevini üstlenebileceklerini" dile getirdi.
Avrupa Birliği, Taleban'ın Kabil'i ele geçirmesinden hemen sonra "Afgan göçmenlerin yoğun olarak geldikleri Türkiye, Pakistan ve İran gibi ülkelerde mülteci kampları kurulması ve AB'nin bu ülkelere maddi destekte bulunması" önerisi gündeme geldi. AB, Türkiye ile Suriyeli göçmenler hakkında imzalanan 2016 anlaşmasına benzer bir anlaşmayı Türkiye, Pakistan ve İran ile imzalamak için diplomatik girişimlerini sürdürüyor.
Taleban'ın Kabil'i ele geçirmesinden 24 saat sonra kameraların karşısına geçen Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, "Avrupa'yı yeni bir göç dalgasından korumak gerektiğini, bu nedenle Rusya ile temas ve Türkiye, İran ve Pakistan gibi ülkelerle de işbirliğine girerek, göçmenlerin ağırlanması için bu ülkelere finansal destek verilmesi" gerektiğini dile getirdi.
Göçmen dalgasından en çok etkilenen ülkelerden İtalya Başbakanı Mario Draghi de Afganistan krizinin Türkiye, Rusya ve Çin ile konuşularak çözülmesi gerektiğini açıkladı.
En çok Afgan mülteci Pakistan ve İran'da
Taleban iktidarından kaçan Afganlar'ın Kabil havalaanında sergiledikleri görüntüler yeni bir insanlık dramının habercisi olurken, Avrupa "sınırlı sayıda" mülteciye izin vermeye hazırlanıyor. Pazar günü Rusya ve Avusturya açık bir dille Afgan göçmen istemediklerini açıkladı. Zaten 5 milyon mülteciye ev sahipliği yapan Türkiye ise yeni bir yükü kaldıramayacağını belirtiyor. Halen seçenekleri tartışmaya devam eden ve mülteci kotalarını genişletme konusunda "hevesli görünmeyen" Avrupa içinde de henüz bir görüş birliği sağlanamadı.
Hangi ülke ne kadar mülteci alacak?
Kabil'in Taleban'ın eline geçmesinin ardından ABD Başkanı Joe Biden "22 bin savunmasız Afgan'ı tahliye etme" sözü verdi. İngiltere Başbakanı Boris Johnson 5 yıl içinde 20 bin yeni Afgan mülteci alabileceğini, ilk 5 bin kişilik grubu bu yıl kabul edeceklerini açıkladı. Binlerce Afgan'ın ülke içine girmesine izin verilmeyeceğini belirten Avustralya Başbakanı Scott Morrison, 3 bin Afgan'a vize verebileceğini bildirdi. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, sanatçı ve aktivistler dahil birkaç bin Afgan mültecinin Fransa'ya getirileceğini açıkladı. Kanada, yaklaşık 20 bin Afgan mülteciye şimdiden kapılarını açtı. Almanya Başbakanı Angela Merkel, kendi partisine, risk altındaki yaklaşık 10 bin Afgan'ı alması gerektiğini söyledi.
Afgan mülteciler en çok hangi ülkelere sığınıyor?
BM Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin açıkladığı rakamlara göre, 2020'de en çok Afgan mülteci alan ülkeler Pakistan ve İran oldu. Bunları Almanya, Türkiye, Avusturya, Fransa, Yunanistan, İsveç, İsviçre, Hindistan, İtalya ve İngiltere izledi. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'ne göre, Afganistan'ın tüm komşularıyla en uzun sınırı olan Pakistan'da, 2020 yılında yaklaşık 1 milyon 400 bin kayıtlı mülteci bulunuyor. Kayıt yaptırmayanlar dikkate alınırsa bu sayının iki katına çıkacağını belirtiyor.
BM'ye göre, İran'da yaklaşık 780 bin, Almanya'da 181 bin, Avusturya'da 47 bin, Fransa'da 45 bin, Yunanistan'da 41 bin, İsveç'te 31 bin, İtalya'da 13 bin ve İngiltere'de 12 bin Afgan göçmen bulunuyor.
