İran üzerinden yapılan zor bir yolculuğun ardından her gün daha fazla Afgan mülteci Türkiye'ye ulaşıyor. Ancak Afganlar'ın yolculukları burada bitmiyor. Esas hedefleri umut kapısı olarak gördükleri Avrupa Birliği ülkelerine gitmek.
Ancak Avrupa bu mültecileri almaya gönüllü değil, aksine AB ülkeleri Afgan mültecileri bölgeye gitmekten caydırma yolları arıyor.
Türkiye’ye günde yaklaşık 2 bin Afgan giriyor. Göç uzmanları Taleban Afganistan’da daha çok toprak kazandıkça bu rakamın artacağı görüşünde.
Taleban, Afganistan’ın güneyinde ve batısında üç büyük kenti kuşatmış durumda. Taleban milisleri, Biden yönetiminin ABD askerlerini ülkeden çekme kararının ardından kırsal bölgelerde hızla ilerlemişti. NATO askerlerinin neredeyse tamamı Eylül ayına kadar Afganistan’dan çekilmiş olacak. Afgan hükümetinin Taleban karşısında dayanabileceği görüşündeki gözlemcilerin sayısıysa çok az. ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) da geçen hafta yaptığı açıklamada Afgan hükümetinin varoluş kriziyle karşı karşıya olduğunu söylemişti.
Taleban’ın katı İslamcı rejiminin onlara nasıl bir gelecek sunacağından endişeli olan Afganlar, İran üzerinden Türkiye’ye gidiyor. Göçmen gruplarına göre bu Afganlar’ın çoğunu yalnız, eğitimsiz erkekler oluşturuyor. Bunlar Avrupa’ya yerleşerek daha sonra ailelerini de yanlarına almayı umuyor.
Türkiye’nin rolü
Avrupalı liderler yeni bir göçmen krizine hazırlanırken Türkiye ile Afgan ve diğer mültecilerin Avrupa’ya geçişine izin vermeyeceği yeni bir göç anlaşmasını müzakere ediyor. Bu, 2016’da yapılan beş yıllık anlaşmanın yenilenmesiyle de olabilir. Bu anlaşma kapsamında Avrupa, mültecilerin Avrupa’ya düzensiz göçünü engellemesi, Türkiye’deki yaşam koşullarının iyileştirilmesi ve yeniden yerleştirme programlarıyla yasal göçün teşvik edilmesi için Türkiye’ye mali destek vermişti.
Caritas Italiana adlı yardım kuruluşundan Daniele Albanese, İtalyan Uluslararası Siyasi Çalışmalar Enstitüsü’ne yaptığı bir değerlendirmede, ‘‘2016 anlaşması Avrupa’ya gelişleri önemli ölçüde engelledi. 2015’te neredeyse 861 bin 630 kişi Yunanistan’a gitmişken bu sayı 36’ya düştü’’ dedi.
Albenese, ancak mültecilerin daha iyi bir hayat beklentisini karşılamayan siyasi yaklaşımların uzun vadede kalıcı bir çözüm olmayacağı uyarısında bulundu.
2015 açık kapı politikasına geri dönüş beklenmiyor
Şimdilik Avrupa hükümetleri kısa vadeye odaklanıyor ve 2015’teki açık kapı politikasına dönmeyi düşünmüyor. Bu politika kıta siyasetini kaosa sürüklemiş ve popülist ulusalcı partilerin yükselmesine neden olmuştu. Avrupa Birliği’nden üst düzey bir diplomat VOA’ye yaptığı açıklamada ‘‘’ABD sonrası’ Afganistan büyük bir göç problemi teşkil ediyor. Taleban’dan kaçmaya çalışanların sayısının artmasını bekliyoruz’’ diye konuştu.
2015-2016 yılları arasında Ortadoğu’dan gelen çoğu Suriyeli, Afgan ve Sahra altı Afrikası’ndan yaklaşık bir milyon sığınmacı Avrupa’ya giderek buraya yerleşti.
2015 açık kapı politikasının mimarı Almanya Başbakanı Angela Merkel, Almanya’nın Afgan mültecileri hoş karşılayıp-karşılamayacağı sorusuna‘Tüm bu sorunları herkesi ülkemize alarak çözemeyiz’’ yanıtını verdi ve bunun yerine siyasi müzakereler yoluyla insanların ülkelerinde huzur içinde yaşamalarının sağlanmasına odaklanılması gerektiğini kaydetti.
Yunan yetkililer Türkiye üzerinden Ege Denizi’ni aşarak sığınma arayışıyla ülkelerine gelen Afganlar’ın diğer sığınmacılar arasında en büyük grubu oluşturduğunu kaydediyor. Avusturya ise geçen hafta Macaristan ve Slovenya sınırında ek asker konuşlandıracağını ve bölgedeki sınır muhafızlarının sayısını yüzde 40 oranında arttıracağını açıkladı. Avusturya İçişleri Bakanı, düzenlediği bir basın toplantısında AB’nin göç politikalarının düzensiz göç karşısında etkisiz olduğunu söyledi ve Avusturyalı yetkililerin bu yıl daha şimdiden sınırı geçmeye çalışan 15 bin 768 göçmeni yakaladıklarını bildirdi. 2020 yılının tamamında sınırı geçerken yakalananların sayısı 21 bin 700’dü.
Nehammer, ‘‘Avusturya’da, Avrupa’nın tamamındaki en büyük Afgan topluluğu barındırıyoruz. Almanya ve Avusturya tüm Avrupa Birliği’nin Afganistan sorununu çözemez’’ diye konuştu.
Taleban’ın ilerlemesine rağmen Avrupa ülkeleri Afgan mültecileri sınırdışı etmeye devam ediyor. Yalnızca Finlandiya, İsveç ve Norveç zorla yapılan sınırdışı işlemlerini askıya aldı.
Türkiye zaten 200 bin ile 600 bin arasında Afgan’a ev sahipliği yapıyor. Ülkede yaşayan 3 milyondan fazla Suriyeli mültecinin aksine Afgan mültecilerin çok az yasal hakları, korumaları ve kamu hizmetine erişimleri var. Muhalefet partileri göçmen sorunu konusunda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın politikalarını eleştiriyor. Avusturya Başbakanı Sebastian Kurz ise geçen ay yaptığı açıklamada Türkiye’nin Afgan mülteciler için diğer batı Avrupa ülkelerinden daha uygun bir yer olduğunu söylemişti.
MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli Pazar günü Türkgün gazetesine yaptığı açıklamada ‘‘Sığınmacıların kontrol ve denetimden uzak şekilde istedikleri yerlere gidip yerleşmelerine de bir sınır getirmeliyiz’’ demiş ve ‘‘Tehlike alarm verici düzeydedir’’ sözlerini kullanmıştı.
