2025'in ilk gününde Ukrayna'nın, Rus devlet şirketi Gazprom ile olan sözleşmesi sona erecek ve Rusya'nın Avrupa'ya giden önemli bir doğalgaz yolu kapanacak.
Kremlin transit anlaşmasını sürdürmeye hazır olduğunu söyleyerek Avrupalılar’ı Ukrayna'yı sözleşmeyi uzatmaya ikna etmeye çağırsa da, Kiev buna yanaşmayacağını açıkladı.
Rus doğalgaz kaynakları, Moskova'nın Şubat 2022'de yaptırımlar ve ödeme anlaşmazlığı nedeniyle kıtaya 80 milyar metreküplük gaz sevkiyatını geçici olarak kesmesinden önce Avrupa'nın enerji güvenliğinin temel taşlarından biriydi.
Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) analizine göre, bu kesinti Avrupa ekonomisine 2024 yılında da hissedilen büyük bir darbe vurdu.
Ancak merkezi Oslo’da olan enerji analiz firması Rystad Energy'ye göre, 2021'den bu yana Avrupa, doğalgaz için alternatif tedarikçiler buldu ve Rusya'nın Ukrayna üzerinden yaptığı ithalat yüzde 11'den yüzde 5'e düştü.
Gözlemciler bazı AB ülkelerinin konuyu diğerlerinden daha ciddiye aldığını söylüyor. Washington merkezli Atlantik Konseyi'nin Avrupa enerji güvenliği direktör yardımcısı Olga Kakova, örneğin; Almanya ve Çek Cumhuriyeti'nin rekor sürede sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) terminallerine büyük yatırımlar yaptığını söyledi.
VOA'ya konuşan Kakova, “Çek Cumhuriyeti gibi denize kıyısı olmayan pek çok ülke alternatif kaynaklara bakma ve alternatif seçeneklere yatırım yapma yoluna gitti” dedi.
Macaristan gibi diğer bazı ülkeler Rusya'ya olan bağımlılıklarını iki katına çıkarırken, Slovakya ve Avusturya da Rusya'dan ithalatlarını arttırdı.
Kakova, bu ülkelerin “bu kararla yaşamak zorunda kalacaklarını” söyledi ve alternatif rotalar bulmaları gerektiğini açıkladı. Örneğin; Türkiye, Avrupa'ya giden Rus enerjisi için diğer tek operasyonel boru hattını sunuyor.
Diğer taraftan, Rusya Cuma günü Avusturya’ya, 16 Kasım Cumartesi günü itibariyle doğalgaz sevkiyatının durdurulacağını belirtti.
Avusturya Başbakanı Karl Nehammer de Cuma günü konuyla ilgili yaptığı açıklamada Avusturya'nın büyük gaz depolama tesislerinin yüzde 93 oranında dolu olduğunu ve ülkenin Gazprom’un Cumartesi sabahı yapacağı gibi Rusya'nın muslukları kapatmasıyla başa çıkmak için iyi bir donanıma sahip olduğunu söyledi.
Nehammer bir basın toplantısında yaptığı açıklamada, “Ukrayna'ya karşı savaşın başlamasından bu yana beklediğimiz bir şey oldu ve bu duruma hazırlanıyorduk” dedi ve hiçbir evin soğukta kalmayacağını sözlerine ekledi.
Rystad'ın gaz ve LNG analisti Christoph Halser, bazı Avrupa ülkelerinin Rus gazının Ukrayna üzerinden sevkiyatını sürdürmeyi tercih etmesine rağmen, bunun “AB için zor bir satış” olduğunu söyledi.
Halser, Avrupa'nın Rus gazı için Ukrayna'nın boru hatlarına olan bağımlılığından vazgeçmek için siyasi iradesine ve tedarik zinciri lojistiğine güvendiğini ifade etti.
Diğer analistler ise AB'nin şirketlere ucuz Rus gazının artık mevcut olmayacağına dair net bir sinyal göndermek için daha fazlasını yapması gerektiğini savunuyor.
Kakova, AB'nin Rus boru hattı gazının aşamalı olarak kullanımdan kaldırılmasına yönelik uygulanabilir hedefleri ile şirketlerin güvenilir Avrupalı müşterilere tedarik sağlamak için rakip projelere yatırım yapacağını söyledi.
LNG açığı telafi edebilir mi?
Rusya'nın Avrupa'ya boru hattı ihracatı azalmış olsa da Moskova bu açığın bir kısmını deniz, kara ve demiryolu üzerinden LNG sevkiyatıyla telafi ederek Avrupa'nın LNG ithalatındaki toplam payının yüzde 15'ten yüzde 19'a çıkmasını sağladı.
Ancak Rystad'dan Halser, Batı'nın Rusya'ya yönelik yaptırımları göz önüne alındığında daha fazla genişlemenin olası olmadığını söylüyor.
VOA'ya konuşan Halser, “Daha fazla artış sağlamak ve boru hatları setini telafi etmek mevcut altyapıyla mümkün değil. Rus tarafında yeni yaptırımsız projeler gerekli olacaktır” dedi.
ABD'den artan LNG sevkiyatı Rus gazının yerini alabilir. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen de geçen haftasonunda ABD Başkanı seçilen Donald Trump ile yaptığı telefon görüşmesinde bu konuyu gündeme getirdiğini söyledi.
Agence France-Presse'in (AFP) haberine göre Budapeşte'de gazetecilere yaptığı açıklamada, “LNG, üzerinde durduğumuz konulardan biriydi, tartıştığımızı söyleyemem” diyen Ursula von der Leyen, “Hala Rusya üzerinden, Rusya'dan çok fazla LNG alıyoruz. Neden bunu daha ucuz olan ve enerji fiyatlarımızı düşüren Amerikan LNG'si ile değiştirmeyelim?” şeklinde konuştu.
Ukrayna'nın boru hattı boş mu kalacak?
Rus gazının Avrupa'ya transit geçişinin sona ermesi Ukrayna için bazı zor soruları beraberinde getiriyor. Kakova ve diğer analistler, sözleşmenin sona ermesinin yakın olmasıyla birlikte Rusya'nın Ukrayna'nın doğalgaz sistemine saldırma konusunda cesaretlendiğini ve Ukrayna'nın bu kış ülkenin enerji altyapısını nasıl koruyacağına dair endişelerini arttırdığını söylüyor.
Bazı gözlemciler Ukrayna'nın atıl durumdaki altyapısı için başka bir ticari kullanım bulamayabileceğini söylüyor. Bloomberg geçen ayın sonlarında Avrupalı alıcıların Azerbaycan ile bir takas anlaşması yoluyla Azeri menşeli gazı Rusya-Ukrayna boru hattı ağı üzerinden Avrupa'ya ulaştıracak bir anlaşma üzerinde görüştüklerini bildirmişti.
Ancak daha sonraki raporlar herhangi bir anlaşmaya varılmadığını gösteriyor ve Ukrayna'nın en büyük petrol ve gaz şirketi olan, devlete ait Naftogaz'ın başkanı Aleksey Çernişev geçen hafta gazetecilere Rus gazının Ukrayna boru hatları üzerinden sevkiyatını durdurmaktan başka bir alternatif olmadığını söyledi.
Merkezi Londra’da olan Independent Commodity Intelligence Services'den Aura Sabadus, Ukrayna üzerinden gaz geçişinin tamamen durdurulması dışında herhangi bir düzenlemenin Avrupa'ya olumsuz bir sinyal göndereceğini söyledi.
VOA'ya konuşan Sabadus, “Ukrayna 2025‘ten itibaren bu gazın akışına izin verirse, farklı bir etiket altında satılsa bile, diyelim ki Azeri gazı, diğer ülkeler gelip ’Ukrayna bunu yapıyorsa biz neden yapamayalım' diyebilir” dedi.
Sabadus, örneğin Almanya'daki endüstriyel tüketicilerin, Rusya'dan Almanya'ya uzanan ve Eylül 2022'de görünüşe göre kasıtlı su altı patlamalarının hedefi olan Baltık Denizi'nin altındaki açık deniz doğalgaz boru hatlarından oluşan Kuzey Akım ağı üzerinden gaz akışını yeniden başlatmak için baskıyı arttırabileceğini söyledi.
Ancak Rystad'dan Halser, Ukrayna üzerinden doğalgaz akışını sürdürecek kısa vadeli bir geçiş anlaşmasının Kuzey Akım'ın yeniden açılmasına yönelik talepleri tetikleyeceğini pek olası görmüyor.
“Almanya'da yakın gelecekte Rus gazını almak için siyasi bir uzlaşı yok” diyen Halser, Ukrayna üzerinden gaz sevkiyatı için üçüncü bir tarafla yapılacak bir anlaşmanın ilgili tüm taraflara fayda sağlayabileceğini ve Ukrayna'nın boru hattı sistemine yönelik ticari ilgiyi arttırabileceğini sözlerine ekledi.
Forum