ABD Başkanı Donald Trump’ın seçim zaferinin ardından Avrupa Birliği (AB), Ukrayna’dan ticarette rekabete ve Avrupa savunmasına kadar uzanan konularda Transatlantik ilişkilerde “ortak bir tavır belirleme çabasıyla” biraraya geldi. Toplantıya katılan Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski, Avrupa’yı “Putin’e verilecek taviz, Avrupa için intihar olur” sözleriyle uyardı.
Avrupa Siyasi Topluluğu (AST) ve AB liderleri zirvesi, Macaristan Başbakanı Victor Orban’ın evsahipliğinde Budapeşte’de yapıldı.
Donald Trump’ın seçim zaferinden yalnızca bir gün sonra, AB’de Trump’ı en çok savunan lider Victor Orban’ın evsahipliğinde toplanan Avrupa liderleri, “Trump’ın Beyaz Saray’a dönüşünün ardından izleyeceği ortak politikaları” tartıştı.
Sıkı bir futbol tutkunu olan Macar Başbakan Orban, 50’ye yakın Avrupa liderini ağırlamak için, efsanevi Macar futbolcu Ferenc Puskas'ın adını taşıyan dev Puskas Arena Stadyumu’nu seçti.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un girişimiyle 2022'de oluşturulan bir forum olan Avrupa Siyasi Topluluğu’nun beşinci toplantısına, 27 AB ülkesinin yanısıra, Türkiye, İngiltere, Norveç, Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan’ın aralarında olduğu AB üyesi olmayan 20 Avrupa ülkesi de davet edildi.
AB içinde “birlik” arayışı
Hükümet krizi yaşayan Almanya’dan Başbakan Olaf Scholz’un katılmadığı zirvede, liderler Donald Trump'ın seçim zaferinden bir gün sonra, “Trump'ın dönüşünün ticaret, teknoloji, savunma harcamaları ve Ukrayna'ya destek gibi önemli konularda ne anlama geleceğini” tartıştı.
Liderler, AB açısından Trump’ın dönüşünün yaratacağı olası zorlukları da değerlendirdi.
AB Konseyi Başkanı Charles Michel, AB liderlerini, Transatlantik ilişkilerin geleceğiyle ilgili stratejik bir tartışma yapmaya davet etti.
Michel, “ABD ile ilişkilerimiz hayati önem taşıyor ve bunu derinleştirmeye hazırız. Ancak aynı zamanda, güçlü ve egemen bir Avrupa için aktif çalışarak, stratejik gündem doğrultusunda önceliklerimizi uygulamaya devam etmeliyiz” dedi.
Bir süredir Trump’ın olası başkanlığında özellikle savunma harcamaları ve gümrük vergilerinde artışa karşı AB’nin hazırlayacağı yanıtlar üzerinde çalışan AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen de, “Avrupa'nın birleştiğinde kaderini kendi ellerine alabileceğini gösterdik. Yeniden bu birliği sergilemeliyiz” dedi.
Macron’dan “etobur” ve “otobur” benzetmesi
Avrupa Siyasi Topluluğu zirvesinde söz alan Fransa Cumhurbaşkanı Macron, “Bugün, biz Avrupalılar için tarihin belirleneceği bir an” diyerek, “Temel olarak bize sorulan soru şu: Başkalarının yazdığı tarihi, Vladimir Putin'in başlattığı savaşları, Amerika seçimlerini, Çinliler’in teknolojik veya ticari anlamda yaptığı seçimleri mi okumak istiyoruz? Yoksa tarih mi yazmak istiyoruz? Bence biz tarih yazacak güce sahibiz” dedi.
AB’nin diğer dinamo ülkesi Almanya’nın yokluğunda, sert bir diplomatik ton seçen Macron, “Dünya ot oburlardan ve et oburlardan oluşuyor. Otçul olarak kalmaya karar verirsek, etçiller kazanacak ve biz de onlar için bir pazar olacağız. En azından her ikisini de yiyebiliriz. Agresif olmak istemiyorum, sadece bu konuların her birinde kendimizi nasıl savunacağımızı bilmemizi istiyorum. Avrupa'yı, etoburların kendi gündemlerine göre yutacağı, otoburların yaşadığı müthiş bir tiyatro olarak bırakmak istemiyorum” diye konuştu.
Zelenski’den AB’ye “Putin’e taviz” uyarısı
Donald Trump’ın seçimi kazanmasının ardından, ABD’nin askeri desteğinin devam edip etmeyeceği endişesi yaşayan Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski de zirveye katıldı.
Ukrayna lideri, Avrupa liderlere hitaben, “Trump’ın kazanmasının ABD ile Avrupa arasındaki bağları zayıflatmaması gerektiğini” vurguladı.
Zelenski, AB liderlerine seslenirken, “Trump’ın seçilmesiyle Amerika'nın daha da güçleneceğini umuyoruz. Avrupa'nın ihtiyacı olan Amerika budur. Güçlü bir Avrupa da Amerika'nın ihtiyacıdır. Değer verilmesi gereken ve kaybedilmemesi gereken şey müttefikler arasındaki bağdır" diye konuştu.
Savaşın sona ermesi için bir plan sunan Zelenski, Trump’ın “savaşı bir günde çözerim” sözlerine de atıfta bulunarak, “Vladimir Putin'e verilecek herhangi bir taviz bizim için kabul edilemez. Avrupa için ise intihara eşdeğer olur” dedi.
Orban: “Dünya düşündüğümüzden hızlı değişecek”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da katıldığı ve çok sayıda ikili görüşmeyle noktalanan günün sonunda evsahibi Orban, “Donald Trump'ın seçilmesi yeni bir sayfa açıyor, dünya düşündüğümüzden daha hızlı değişecek” diye konuştu
Trump’ın zaferini Strasbourg'da AP milletvekillerinin önünde söylediği gibi “şampanya patlatarak” değil, Kırgızistan ziyareti sırasında “votka içerek” kutladığını söyleyen Orban, “Onu hapse göndermek, mallarına el koymak, suikast düzenlemek istediler ama o artık ABD'nin başkanı” dedi.
Orban, buna rağmen, gelecekteki müzakereleri etkilemek için, Avrupa’nın aktif kalması gerektiğini de kaydetti.
Zirveye katılan NATO Genel Sekreteri Mark Rutte de, ABD Başkanı seçilen Donald Trump ile, “Rusya ile Kuzey Kore arasındaki bağların güçlendirilmesinin oluşturduğu tehdidi” görüşeceğini söyledi.
Rutte, “Başkan Trump'la oturup bu tehdide karşı kolektif olarak nasıl önlem alacağımızı görmeyi sabırsızlıkla bekliyorum” dedi.
Erdoğan’dan Türkiye’nin rolüne vurgu, AB’ye çağrı
Avrupa Siyasi Topluluğu Beşinci Zirvesi Genel Oturumu'nda konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan da Türkiye'nin, Avrupa-Atlantik bölgesinde barış, refah ve istikrar için bugüne kadar en çok katkı veren ülkeler arasında yer aldığına işaret etti.
Avrupa Savunma Ajansına ve Avrupa Daimi Yapılandırılmış İşbirliği kapsamındaki projelere Türkiye’nin katılımının gecikmeksizin önünün açılmasını beklediklerini kaydeden Erdoğan, “Küresel dengelerin yeniden kurulduğu böylesine belirsiz bir dönemde, hemen her alanda yeni ve etkin politikalar geliştirmemiz elzemdir. Daha derin işbirliği tesis etmemizin önündeki siyasi engellerin, ön yargılı birtakım tutumların artık geride bırakılması gerekiyor. Aksi takdirde, Avrupa'nın ihtiyaç duyduğu fikri ve ekonomik dönüşümleri yakalaması mümkün olamayacaktır" ifadelerini kullandı.
Türkiye gibi kıtanın refahı ve güvenliğine önemli katkılar sunan bir aday ülkenin katılım sürecinin yıllardır engellenmesinin makul bir izahı olmadığını söyleyen Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Mevcut jeopolitik konjonktürde üyelik perspektifimizin güçlendirilmesinin, hem Avrupa'nın hem yakın coğrafyamızın yararına olacağı açıktır. Türkiye olarak, AB ile ilişkilerimizin sağlıklı bir zeminde ilerletilmesi için diyalog ve işbirliğine hazırız" dedi.
Avrupa siyasi topluluğu zirvesinin ardından, AB’ye üye 27 üye ülke lideri, Trump sonrası Transatlantik ilişkileri “daha derinlemesine” tartışmak için çalışma akşam yemeğinde biraraya geldi.
Gün boyu Berlin’de hükümet krizini yöneten Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Tuna Nehri kıyısında düzenlenen akşam yemeğine katıldı. Yemekte, Avrupa Merkez Bankası’nın eski ve yeni başkanları Mario Draghi ve Christine Lagarde, Avrupa’nın rekabet gücüyle ilgili bir sunum yaptı.
Forum