Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Türkiye’nin tutuklu işadamı Osman Kavala ile HDP eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın serbest bırakılması yönündeki AİHM kararlarını uygulamamasını görüşecek. Bakanlar Komitesi’nin gündeminde ayrıca Türkiye’de devletin Aleviler’e eşit davranmadığı yönünde yapılan başvurular üzerine, cemevleri ve zorunlu din dersleriyle ilgili iki ayrı AİHM kararının uygulanmamasına ilişkin dosyalar da var.
Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Strasbourg'daki AİHM’in kararlarının uygulanmasını denetlemek için 30 Kasım ile 2 Aralık tarihleri arasında üç aylık olağan toplantısını yapacak. Bakanlar Komitesi Türkiye'den 4 ayrı davanın yanısıra, Ermenistan, Azerbaycan, Bosna Hersek, Bulgaristan, Hırvatistan, Finlandiya, Fransa, Gürcistan, Macaristan, İtalya, Litvanya, Kuzey Makedonya, Polonya, Moldova, Romanya, Rusya, Ukrayna ve İngiltere'yi kapsayan dava dosyalarının uygulamalarını da ayrıntılı incelemeye alacak.
Kavala davası için karar günü
AİHM, 10 Aralık 2019 tarihli kararında, 2017'den beri “makul şüphe olmadan, siyasi nedenlerle cezaevinde tutulan ve başvuruları makul sürede ele alınmayan” Osman Kavala’nın derhal serbest bırakılması yönüde karar almıştı.
AİHM kararlarının uygulanmasını denetleyen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi 16 Eylül’deki toplantısında, AİHM kararını uygulamayan Türk devleti aleyhinde, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 46'ncı maddesiyle düzenlenen “ihlal prosedürünün” başlatılması gerektiği yönünde karar almış, ancak bu tarihten hemen önce görülecek Gezi davasında, Kavala’nın serbest bırakılması yönünde bir karar alınıp alınmayacağını bekleme kararı almıştı. Ancak Gezi Davası’nın 26 Kasım’daki duruşmasında Kavala’nın tahliye talebinin reddedilmesi üzerine, Komite ihlal prosedürünü başlatma konusunu gündeme aldı.
Bakanlar Komitesi’nden VOA Türkçe’ye verilen bilgiye göre, Komite’nin 3 gün boyunca yapılacak toplantıda ihlal prosedürü düğmesine basma kararı alması durumunda, Kavala dosyası AİHM’e geri gönderilecek ve AİHM’den, “alınan kararın uygulanmadığına dair resmi olarak tespitte bulunmasını” isteyecek.
Bunun üzerine AİHM Kavala dosyasını yeniden ele alarak, resmen kararın uygulanmadığı yönünde hüküm verecek ve dosyayı yeniden Bakanlar Komitesi’ne iletecek. Komite’de kararın hemen ardından gelen toplantıda AİHS’e aykırı davranan Türk devletine nasıl bir yaptırım uygulanacağı yolunda karar verilecek.
''Oy kullanma hakkının askıya alınmasından, ihraca kadar her türlü yaptırım mümkün'' diyen uzmanlara göre her olasılık masada ancak ilk etapta hemen ihraç gibi ağır bir karar alınmayabilir; Türkiye’nin Konsey’deki oy hakkı askıya alınabilir.
Bakanlar Komitesi, Kavala dosyasından hemen sonra gündeme aldığı HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın serbest bırakılması yönündeki AİHM kararının uygulanmaması dosyasını da gündemine alacak.
Alevilik Dosyası
Bakanlar Komitesi olağan toplantısında, Cumhuriyetçi Eğitim ve Kültür Merkezi (CEM) Vakfı Başkanı İzzettin Doğan ile Hasan ve Eylem Zengin tarafından açılan davaya ilişkin kararın uygulanması da incelenecek. Cem Vakfı ve İzzettin Doğan’ın başvurusu üzerine AİHM, 2017 yılında, “Cemevlerinin statüsünün resmiyet kazanması” yönünde karar almıştı. Ancak Türkiye’nin bu yolda bir adım atmaması nedeniyle dosya bakanlar komitesine geldi. Türkiye'de, "zorunlu din eğitimi dersleri de dahil olmak üzere Alevilere uygulanan farklı ve ayrımcı muameleye son vermesini" içeren bir takım reformlara gidilmesi yönünde karar almıştı.
Aleviler’i kapsayan ikinci dosya ise AİHM'in 2007 tarihli "Hasan ve Eylem Zengin" kararı. Kızlarının zorunlu din dersi alması ve tek taraflı ve tek mezhebi anlatan din derslerinden muaf tutulmasını isteyen Zengin ailesi, iç hukukta başvuruları kabul edilmeyince davayı AİHM'e taşıdı. AİHM, 2007 yılında, AİHS'in "eğitim hakkı" başlığı altındaki , “Devlet, ebeveynlerin, çocuklarının eğitim ve öğretimini, kendi dini ve düşünsel inançlarına göre yapması hakkına saygı gösterir” maddesine dayanarak Zengin ailesinin, “çocuklarının zorunlu din derslerinden muaf tutulması” talebini kabul etti.
Bakanlar Komitesi’nin, bu iki dosyanın uygulamasına ilişkin detayları inceleyerek, Türkiye’nin karara uyması yolunda bir tarih belirlemesi bekleniyor.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 46. maddesinin 4’üncü fıkrası uyarınca AİHM kararları, sözleşmeye imza atan devletleri bağlıyor. Bakanlar Komitesi, ulusal makamlar, başvuru sahipleri, STK'lar, İnsan Hakları Kurumları ve diğer ilgili taraflarca sağlanan bilgilere dayanarak bu kararların uygulanıp uygulanmadığını denetliyor.
