Brezilya Donanması’ndan alındıktan sonra söküm işlemi için Aliağa’ya götürülürken izni iptal edilen asbestli gemi Nae Sao Paulo’nun, başka bir Türk firması tarafından satın alınması gündemde.
Türk yetkililer tarafından ülke karasularına alınmayacağının duyurulmasının ardından 2 Ekim’de Brezilya’ya geri taşındıktan sonra çevresel riskler gerekçesiyle kıyıya yanaşmasına izin verilmeyen tartışmalı Nae Sao Paulo hurda gemisinin akıbeti Brezilya’da da tartışılıyor.
Brezilyalı sivil toplum örgütleri, gemi söküm uygulamalarının neden olduğu çevresel zararı ve insan hakları ihlallerini önlemeyi hedefleyen çalışan kuruluşların küresel koalisyonu “Shipbreaking Platform”a dayandırdığı bilgiye göre, geminin başka bir Türk şirketi olan “Rota Shipping” tarafından satın alınmasının gündemde olduğunu iddia ediyor.
İzmir merkezli firma, Nae Sao Paulo gemisinin satış ihalesinde en yüksek ikinci teklifi vermişti.
“Gemiyi alırsak şeffaf bir süreç yürüteceğiz”
VOA Türkçe’nin ulaştığı “Rota Shipping” firmasının sahibi İlker Sarı, “Söz konusu gemi ile ilgili olarak bizim herhangi bir satın alma talebimiz olmamıştır. Fakat bazı aracı firmalar gemi sahibinin gemiyi satmaya sıcak baktığını ve ilgilenmemiz durumunda satışın sonuçlandırılabileceğini bildirdiler. Biz de kendilerine, geminin güvenli bir şekilde Brezilya’da bir limana yanaştırıldıktan sonra ön inceleme yaptırıp durum değerlendirmesi yapıldıktan sonra cevap verebileceğimizi bildirdik” diye konuştu.
Gemideki asbest miktarının 30 ile 40 ton arasında değiştiğini tahmin ettiklerini belirten Sarı, gemiyle ilgili yasal engeller ve mahkeme kararlarının kaldırılması, tehlikeli atık envanteri (IHM) çıkarıldıktan sonra söküm işleminin Aliağa’da yapılabilmesi için Türk yetkili makamlarından onay alınması durumunda gemiyi satın alabileceklerini söylüyor.
“Gemi ve tersane denetime açılabilir”
İzmir Aliağa’da bundan önce de asbestli gemi söküm işlerinin yapıldığını ancak Nae Sao Paulo ile ilgili verilerin toplumla ve otoritelerle paylaşılmasında yaşanan eksikliklerin sürecin bir skandala dönüşmesine zemin hazırladığını ifade eden İlker Sarı, söz konusu gemiyi satın almaları durumunda IHM envanterini kamuoyuyla şeffaf bir şekilde paylaşacaklarını, talep edilmesi durumunda gemiyi sivil toplum kuruluşlarının belirlediği, alanında uzman ve uluslararası tanınırlığı olan kişilerce oluşturulacak bir heyetin de inceleyebileceğini kaydetti.
Ayrıca asbestin çıkarılacağı tersanenin işçi ve çevre sağlığının korunması gibi uluslararası standartların yerine getirilip getirilmediğini denetleyen yurtdışı menşeili firmaların denetimine açılabileceğini belirten Sarı, kamuoyunun ve ilgili kurumların bu denetim firmalarının hazırladığı haftalık raporlardan asbest söküm sürecini takip edilebileceğini söyledi.
“Brezilya devleti gemiyi göndermeye hazır”
VOA Türkçe’nin ulaştığı Shipbreaking Platform’undan Nicola Mulinaris, Türkiye’nin imzaladığı Basel ve Barcelona sözleşmeleri gereği tehlikeli atık ithalatı yapamayacağını belirtti.
Mulinaris, Nae Sao Paulo vakasında, Brezilya’nın ihracatçı devlet olarak Türkiye’ye tüm ihracatı yasaklaması gerektiği halde gemiyi yeniden ihraç etmeye hazır olduğunu iddia etti.
Nae Sao Paulo’nun kardeş gemisi Clemenceau’nun bünyesinde 760 ton asbest barındırdığı bilinirken, Türk firmasının gemideki asbest miktarına dair tahmininin neden 40 ton olduğunu anlayamadıklarını söyleyen Mulinaris, geminin yeniden satışı gerçekleşirse “Basel Sözleşmesi uyarınca, tüm transit ülkeler (örneğin İspanya, Fas, Cebelitarık/Birleşik Krallık) ihracat başlamadan önce bilgilendirilmeli ve onaylarını vermelidir. İlk ihracat denemesinde bu olmadı” dedi.
“Brezilya’da asbest çıkarmak için koşullar uygun değil”
VOA Türkçe’ye konuşan Brezilya Asbest Mağdurları Derneği (Abrea) kurucularından Fernanda Giannasi ise, Brezilya’da işçilerin ve halkın kanserojen bir madde olan asbeste maruz kalmasıyla ilgili herhangi bir denetleme yapılmadığı için asbestin ülkelerinde çıkarılmasına karşı olduklarını kaydetti.
Giannasi tartışmalı geminin söküm işleminin işçi ve insan sağlığını ve çevreyi tehlikeye atılmayacağı bir yerde yapılması gerektiğini belirtiyor.
VOA Türkçe’nin bilgi aldığı Brezilyalı uzmanlar, geminin Türkiye’ye ihracatına izin verildiğini ve bunun dışında başka bir seçeneğin açık arttırmayı hükümsüz kılabileceğini, geminin şu anki sahibi olan Sök Denizcilik’in gemiyi satabilmesi için de yeni bir sürecin gerektiğini söylüyor.
