ABD Başkanı Donald Trump, 4 Temmuz Bağımsızlık Bayramı kutlamaları için Güney Dakota eyaletindeki tarihi Rushmore Dağı Anıtı’nı ziyaret edecek. Eski ABD başkanlarının büstlerinin bulunduğu anıtın kendilerinden çalınan topraklarda bulunduğunu savunan Amerikan yerlileri ziyarete tepkili.
Başkan Donald Trump’ın Rushmore Dağı Anıtı’nı ziyareti hem Corona virüsü salgını önlemleri hem de Amerikan yerlilerinin tarihi bağlamında tartışma yarattı.
Amerika’da yaklaşık 40 eyalette vaka sayıları iki haftadır artmasına rağmen, yerel yetkililer Başkan Trump’ın katılacağı etkinlikte maske takılması zorunluluğu olmadığını ancak isteyenlere ücretsiz maske dağıtılacağını belirtti.
Başkan Trump’ın yardımcısı Mike Pence ile birlikte yapacağı Rushmore Dağı ziyaretinde havai fişek gösterisi de planlanıyor. Trump dün Beyaz Saray’da yaptığı açıklamada “Pek kimsenin görmediği bir havai fişek gösterisi olacak. Çok heyecan verici olacak” demişti.
2010 yılında Ulusal Park Hizmetleri yangın endişesiyle havai fişek gösterilerini yasaklamıştı. Rushmore’da 4 Temmuz kutlaması için planlanan havai fişek gösterisi son 10 yıldır yapılan ilk havai fişek gösterisi olacak. Rushmore Dağı Anıtı etrafında 486 hektarlık ormanlık arazi bulunuyor.
Eski ABD başkanlarının büstlerinin bulunduğu anıtın, kendilerinden yüzyılı aşkın bir süre önce çalındığını iddia ettikleri topraklarda bulunduğunu savunan Amerikan yerlileri ziyarete tepkili.
Yerliler, ABD’lilerin ırkçılık ve polis şiddetiyle yüzleşmeye çalıştığı ve yeterli maddi destek alamayan kabilelerin salgınla mücadelede zorlandığı bir dönemde yapılacak olan ziyaretin zamanlamasını da eleştiriyor.
Ziyaret sırasında Trump ve Pence karşıtı bir gösterinin düzenlenmesi bekleniyor. Facebook’ta planlanan gösteriye ilişkin paylaşılan ilanda “Çok sayıda kabile ulusunun kutsal topraklarına izinsiz girecekler. Bu tür eylemlerin ve ideolojilerin burada hoş karşılanmadığını bilmelerini istiyoruz” denildi.
Amerikan yerlilerinin kabilelerinden oluşan konfederasyonun 1800’lerde imzalanan bir antlaşma kapsamındaki haklarını savunan Sicangu Lakota Antlaşma Konseyi’nin başkanı Phil Two Eagle, “Rushmore Dağı Anıtı benim için etnik temizlik, zorla asimilasyon ve topraklarımızın çalınmasını temsil eden bir sembol” diyor.
Tarihi arka plan
1868 yılında Amerikan hükümeti Dakota, Lakota ve Arapaho liderleriyle barış antlaşması imzalamış, Kuzey Dakota, Güney Dakota ve dört eyalete daha uzanan bölgeyi “Büyük Sioux Ulusu” toprakları olarak tanımıştı.
Ancak General George A. Custer’ın yönetimindeki madencilerin, Black Hills (Kara Tepeler) bölgesinde altın bulmasının ardından burası, hükümetin kendilerini korumasını talep eden altın madencilerinin akınına uğramıştı.
ABD İçişleri Bakanlığı madencilerin baskısıyla Black Hills bölgesinin satın alınması için pazarlık yapmak üzere bir komisyon göndermiş ancak komisyon kabilelerin talep ettiği parayı vermeyi reddetmişti.
Kongre 1877’de kabul edilen ilgili bir yasayla Black Hills bölgesini geri almış, kaynaklarını kesmekle tehdit ettiği kabileleri de Güney Dakota’da beş küçük alanla sınırlandırmıştı.
1980 yılında Anayasa Mahkemesi, hükümetin Black Hills bölgesini geri almasının yasaya aykırı olduğun hükmetmiş, kabilelere 106 milyon dolar tazminat ödenmesine karar vermişti. Kabilelerse bu tazminatı geri çevirmiş, topraklarının iadesini talep etmişti.
Günümüzde değeri faiziyle birlikte 1 milyar dolardan fazla olan bu kaynak hala ABD Maliye Bakanlığı’nın kasasında duruyor.
Ancak kendileri açısından meselenin para olmadığını söyleyen Güney Dakota kabileleri Black Hills ile kutsal bağları olduğunu belirtiyor. Dini temalı bin yıl öncesine tarihlenen resimler dahil olmak üzere etnografik ve tarihi belgeler de bu tezi destekliyor.
Amerikan yerlilerinin torunlarından Çift Kartal, “Black Hills’ı bir mabet gibi görüyoruz. Bizi Lakota astronomisine bağlayan kutsal mekanlarımız var orada. Binlerce yıl oraya ibadet için gittik” diyor.
Anıt ırkçılığı mı yüceltiyor?
Güney Dakota eyaleti 1924 yılında Black Hills’de sıradışı kahraman bir karakterin heykelini tasarlamak üzere tarihçi Gutzon Borglum’u görevlendirdi.
Üç yıl sonra yüzlerce işçi Rushmore Dağı’nın güneydoğu cephesinde çalışmalara başlayarak 14 yıl içinde eski ABD Başkanları George Washington, Thomas Jefferson, Abraham Lincoln ve Theodore Roosevelt’in 18 metrelik heykellerini yaptı.
Bu başkanlar, çok sayıda Amerikan yerlisi tarafından yerleşimcilerin genişlemesi ve kabilelere baskı politikasının ırkçı mimarları olarak görülüyor.
Amerikan yerlileri hem Başkan Trump’ın ziyaretine hem de bu anıta tepkilerini bölgeden yaklaşık 1,5 kilometre uzaklıktaki Keystone’da düzenlenecek gösteride dile getirmeyi planlıyor.
Bazı muhafazakarlar, Amerika’da İç Savaş döneminde köleliğin devam etmesini savunan Konfederasyon komutanlarının heykelleri gibi, protestocuların Rushmore Dağı Anıtı’nı da tahrip etmeyi planladıklarını iddia etti. Facebook’ta anıtın parçalandığı ve toz duman olduğu bir resim paylaşıldı.
ABD Başkanı Trump, ülkedeki anıt ve heykelleri tahrip edenlerin federal yasa uyarınca yargılanmasını öngören başkanlık kararnamesi imzalamıştı.
Bazı kabile temsilcileri, büstlerin hasar görmeden kaldırılması gerektiğini savunuyor.
VOA’ye konuşan çoğu Amerikan yerlisi bu anıtın kalması ve tarihin öğretilmesi açısından bir araç olarak kullanılmasını tercih ettiklerini söylüyor.
Güney Dakota’yı temsil eden Cumhuriyetçi Kongre üyesi Dusty Johnson, geçtiğimiz hafta federal bütçe kaynaklarının Rushmore’daki büstlerin değiştirilmesi, tahrip edilmesi ya da kaldırılması için kullanılmasını yasaklayan bir kanun teklifi sundu.
Dusty 25 Haziran’da yaptığı yazılı açıklamada, “Bu başkanlar özgürlük davasını savundu. Bu sembol büstlerin kaldırılmasını isteyenler bu liderlerin daha kusursuz bir birlik arayışına sundukları katkılara zarar veriyor” ifadelerini kullandı.
