Almanya’nın en önemli ve saygın haber dergisi Der Spiegel tarihinin en büyük skandalını yaşıyor. Derginin ödüllü muhabiri Claas Relotius’un yıllardır yaptığı haber ve röportajlarının büyük bölümünün uydurma ve yalan olduğunun ortaya çıkması, sadece Der Spiegel’i değil, Alman medyasını da zor duruma düşürdü.
Alman basın dünyasının yıldız ismi, 33 yaşındaki gazeteci, Der Spiegel’de, Almanya, hatta dünya çapında yankı bulan röportajlara imza atmış, son yıllarda mesleğin en önemli ödüllerini kazanmıştı.
Noel’den önce ülkeyi sarsan skandalı, derginin kendisi ortaya çıkardı. Der Spiegel okurlarından ve basın dünyasından özür dilerken, yaşananları "70 yıllık dergi tarihinin en en utanç verici olayı" olarak tanımladı. Alman basın dünyasında şok etkisi yaratan gelişmeyle ilgili tüm detayları en şeffaf şekilde okuyucuyla paylaşma ve bağımsız bir araştırma komisyonu kurma sözü veren Der Spiegel, Die Welt, Frankfurter ve Zeit gibi başka gazetelere de makaleler derleyen Claas Relotius'un yazdığı 60 haberin en az 14’ünün ‘uydurma ve sahte’ olduğunu duyurdu.
Relotius, yedi yıldır çalıştığı Der Spiegel’de IŞİD, Suriye, sığınmacılar, Latin Amerika’da fakirlik, uyuşturucu kaçakçılığı gibi kriz ve iç savaş konularında röportajlarla adından bahsettirirken, birçok haberi başka medya kurumları tarafından da bire bir yayınlanmış, gazeteciliği çeşitli ödüllere değer görülmüştü. 2014’de CNN'in verdiği "Yılın Gazetecisi" ödülünü, 2015’de de "Alman Gazetecelik Ödülü"nü alan Relotius'un röportaj ve haberlerindeki ayrıntıları, Facebook ve YouTube videolarından yararlanarak, internetten ‘copy-paste’ olarak tanımlanan kopyalama usulüyle, alıntı şeklinde oluşturduğu belirlendi.
Uzun röportajlarında bahsettiği kişilerin kısmen hayal ürünü olduğu ve görüp, gezdiğini iddia ettiği yerlere gitmediği anlaşılan Relotius'un sahtekarlıkları, ABD’nin Arizona eyaletinde Meksika’dan kaçak gelenlere karşı aktif bir milis grubuyla ilgili üç hafta önce Der Spiegel’de yayınlanan röportajı sonrasında ortaya çıktı. Söz konusu haberi rastlantı sonucu okuyan bir milis üyesi, Der Spiegel’le bağlantı kurarak, gazetecinin kendileriyle görüşmediğini ve yazdıklarının doğru olmadığını bildirdi. Gazete yönetimi, Relotius'u konuyla ilgili sorgularken, gazeteci suçlamaları kabullenerek itiraf etti.
Araştırmanın derinleşmesi sonrasında, son yıllarda yazdığı başka haberlerin de ‘uydurma’ olduğunu kabullenen Relotius, olayın Der Spigel tarafından açıklanmasından sonra istifa etti. Relotius, "Başarısız olma korkusu çok yüksekti. Başarısız olmamak için daha fazla hikaye bulmak zorunda kaldım. Hastayım ve yardıma ihtiyacım var" şeklinde bir açıklama yaptı. Relotius bu yıl da "Alman Gazetecelik Ödülü"ne aday gösterilmiş ve röportajları nedeniyle ödüle en yakın isim olarak tanımlanmıştı. Almanya’daki gazetecilik okulları genç gazetecilik öğrencilerine, Relotius’u ‘Başarılı örnek’ olarak gösteriyordu.
Hamburg merkezli Der Spiegel, gazeteciliğin vazgeçilmez prensipleri arasında olarak tanımlanan ‘araştırma ve bir iddiayı en az iki kaynak tarafından doğrulama’ koşullarının kontrolu konusunda dergi editörlerinin de hatalı olduğunu açıkladı ve derginin kurumsal koşullarının ve çalışma atmosferinin gözden geçirileceğini duyurdu. Dergi, çalışanlarından ve dışarıdan kişilerden oluşacak bağımsız bir komisyonun, benzer manipülasyonların bir daha olmaması için çaba göstereceğini de bildirdi.
Yapılan yorumlarda, söz konusu skandalın tüm Alman basınına büyük zarar verdiği belirtiliyor. Basına karşı olan güvensizliğin ve itibarsızlaştırma kampanyalarının bu olayla yeni ivme kazanacağı tahmin ediliyor. Ülkede başta ırkçı Pegida hareketi ve AfD (Almanya için Alternatif) partisi gibi aşırı sağcı gruplar, Alman medyasını yıllardır ‘Yalancı basın’ şeklinde tanımlıyor. Haberlerin manipüle edildiğini, özellikle sığınmacılar konusunda aktarılan olumlu haber ve verilerin doğru olmadığını, olumsuz haberlerin ise yazılmadığını öne süren söz konusu grupların, Der Spiegel olayını kendi komplo teorilerini ve pozisyonlarını güçlendirmek için kullanacaklarına kesin gözüyle bakılıyor.
