Afganistan’daki savaş Amerika’nın yaklaşık 20 yıl süren en uzun savaşıydı. Amerika 2001’de 11 Eylül saldırılarından sorumlu El-Kaide teröristlerini barındıran Taleban hükümetini hızlı bir şekilde devirdi. Fakat Afganistan’a yıllarca süren uluslararası yardıma rağmen Taleban ülkede kontrolu yeniden ele geçirdi.
Amerika için kaotik bir geri çekilme oldu ve büyük bir terör saldırısı 13 Amerikan askeri dahil olmak üzere yaklaşık 200 kişinin hayatını kaybetmesine yol açtı.
Amerika’nın en uzun savaşı 2021’de sona erdi.
Afganistan’da El-Kaide’nin etkisinin azaltılmasıyla Başkan Joe Biden Pentagon’a "askerleri eve getirme zamanı geldi" dedi.
Pentagon Sözcüsü John Kirby, 20 yıllık Afganistan sürecini “Ordu aslında Afganistan’a gönderilme amacını yerine getirdi, ülkenin terörist saldırı için güvenli yer haline gelmesini ya da ülkeye yönelik bir saldırının kaynağı olmasını önledi” sözleriyle Amerikan ordusunun amacına ulaştığını kaydediyor.
Amerikan ordusu Afgan ortaklarına Taleban’a karşı savaşma şansı bırakacağını umdu.
Bunun yerine Taleban, Amerikan tahliyelerinin Hamid Karzai Uluslararası Havaalanı’nda başladığı sırada Ağustos ayının ortasında panik yaratarak Kabil’e girdi.
Kirby, “Çok fazla kaos vardı. Çok fazla karışıklık vardı. Afganistan’ın devlet başkanı bir uçağa atlayıp ülkeyi terketti. Kimse yaklaşan olayları göremedi” diyerek yaşananların beklenmedik olduğuna vurgu yapıyor.
Amerika liderliğindeki koalisyon güçleri tarafından 20 yıl boyunca eğitilen ve donatılan Afgan güçleri 20 günden daha az bir sürede çöktü.
Bazı güçler gıda, cephane ve hava desteğinin eksikliğine dikkat çekti.
Ülke genelinde yerel liderler Taleban’la hemen anlaşmaya giderek diğerlerini kaçmaya ya da teslim olmaya zorladı.
Demokrasileri Koruma Vakfı'ndan Thomas Joscelyn, “Afganistan’da 20 yıllık savaşa rağmen kimse gerçekte bir şey bilmiyordu. Amerikan ordusu liderleri ve siyasi liderlik gerçekten Afganistan’da kimlerle savaştıklarını bilmiyordu, Taleban’ı anlamadılar, El-Kaide’yi anlamadılar ve bu ikisi arasındaki ilişkiyi anlamadılar” diyor.
Amerika 124 bin kişinin sadece birkaç hafta içinde tahliye edilmesini sağladı fakat bu çaba 13 Amerikan askerinin de dahil olduğu yaklaşık 200 kişinin hayatını kaybettiği IŞİD tarafından düzenlenen saldırıyla darbe aldı.
Günler sonra Amerika’nın insansız hava aracıyla düzenlediği ve Pentagon’un IŞİD saldırganlarının hedef alındığını belirttiği operasyon yanlışlıkla 10 masum sivilin hayatını kaybetmesine neden oldu.
Bu arada tahliye süreci sonunda yüzlerce Amerikalı’yla binlerce Afgan müttefik geride kaldı.
İnsan hakları grupları Amerika’nın müttefiklerine yönelik intikam saldırıları olduğunu belirtti. Taleban’ın ülkede kontrolu ele alması ekonomik çöküşe neden oldu.
BM İnsani Haklar Yardım Koordinatörü Martin Griffiths, “Ekonominin hızla çökmesi daha şiddetli oldu, korktuğumuzdan da hızlı ve sert. İnsani yardımla kış mevsimini idare edebileceğimizi düşündük. Şimdi biliyoruz ki bu yeterli değil” şeklinde konuşuyor.
Birleşmiş Milletler bir dönem Afganistan’ın küçük bir bölgesinde etkin olan IŞİD-Horasan’ın şimdi her eyalete yayıldığını belirtiyor.
Birleşmiş Milletler örgütün Taleban’a ve sivillere yönelik saldırılarının 5 yıldır arttığını hatırlatıyor.
Amerikalı yetkililer sürekli Washington'un Afganistan’da Amerika’ya saldırmayı planlayan teröristlerin peşinden gidecek kapasitesi olduğunu belirtiyor.
ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin, “Gelişen tehditleri dikkatle takip ediyoruz ve buna daha çok odaklanacağız” dedi.
Ancak Amerikan ordusu şimdilerde sadece Afganistan’a yönelik kapasitesinin yüzde 1 veya 2’sine sahip. Merkez Kuvvetler Komutanı Associated Press’e yaptığı açıklamada bunun görevi daha zor hale getirdiğini belirtti.
Bu arada Afgan halkını Taleban kontrolunda nasıl bir gelecek beklediği belirsiz.
Eski Başkan Donald Trump döneminde Amerika'yla Taleban arasındaki barış görüşmelerini yürüten isimdi Zalmay Halilzad.
Amerika'nin eski Afganistan Temsilcisi Halilzad son gelişmelerle ilgili olarak “Karışık işaretler var, bazıları olumlu, bazıları değil. Umarız hepsi olumluya dönüşür. Bunun alternatifi geçmişin tekrarı olur ki Afgan halkı acı çeker, çatışma ve dışardakilerin içişlerine karışması olur” şeklinde konuşuyor.
Dünya Taleban’ın etkili ve insan haklarına saygılı şekilde yönetim gösterip göstermeyeceğini ve terör örgütlerinin yeniden ortaya çıkıp çıkmayacağını yakından takip ediyor.
