ABD Başkanı Joe Biden’ın Amerikan askerlerinin Afganistan’dan 11 Eylül’e kadar tamamen çekileceğini açıklamasının ardından, ülkenin geleceği ve istikrarı tartışılıyor.
Başkan Biden aralarında Türkiye ve Pakistan’ın da olduğu bölge ülkelerinden Afganistan konusunda daha fazla destek çağrısında bulunmuştu.
24 Nisan-4 Mayıs arasında İstanbul’da Afganistan barış sürecine destek için tarafların katılımıyla konferans düzenlenmesi beklenirken erteleme haberi geldi.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu konferansın Ramazan ayı sonrasına ertelendiğini açıkladı. Taleban daha önce, yabancı güçler ülkeden çıkmadan herhangi bir zirveye katılmayacağını belirtmişti.
Konferansa ilişkin beklentilerin düşük tutulması gerektiğini dile getirmiş olan uzmanlar da VOA Türkçe’ye, ABD’nin en uzun savaşından çekilme kararı sonrası istikrarsızlık uyarısında bulundu.
“Çatışmalar yoğunlaşabilir ve Taleban kentlere doğru ilerleyebilir”
Başkan Joe Biden, ABD’nin en uzun savaşında defterin artık kapanacağını, geçen hafta “Afganistan’a 20 yıl önceki korkunç bir saldırı yüzünden girdik. Bu durum 2021’de orada kalmamız gerektiğini açıklayamaz” sözleriyle açıkladı.
Uluslararası siyasetin seyrini değiştiren 11 Eylül saldırılarının 20’nci yıldönümüne kadar Afganistan’daki tüm Amerikan askerleri çekilmiş olacak. Ancak çekilmenin beraberinde bazı riskleri de getirebileceği belirtiliyor.
VOA Türkçe’ye konuşan düşünce kuruluşu Wilson Center’dan Afganistan uzmanı Michael Kugelman, ABD’nin çekilmesinin ardından ülkede çatışmaların yoğunlaşması olasılığına işaret etti.
ABD’nin Afganistan’da artık muharip değil eğitim ve askeri danışmanlık rolüyle, yani bir anlamda Afgan güçlerine psikolojik destek sağlamak üzere bulunduğunu belirten Kugelman, zaman zaman bu süreçte ABD’nin hava gücüne ihtiyaç duyulduğunu anımsatarak, çekilmenin ardından Taleban’ın kentlere doğru ilerlemeye başlayabileceğine dikkat çekti.
Afganistan’daki terör gruplarının varlığı ve etki güçlerini de değerlendiren Kugelman, “Washington için asıl önemli olan terörle mücadele riski. ABD Afganistan’a terör riski sebebiyle girdi. El Kaide 2001’dekine kıyasla daha zayıf olsa da hala varlık gösteriyor. IŞİD büyük bir tehdit olmasa da bir tehdit. ABD güçlerinin çekilmesinin ardından bu grupları güçlendirebilecek ne gibi dinamiklerin olabileceği belirsiz” diye konuştu.
Graham’den eleştiri: “ABD güçleri yeni bir 11 Eylül’ün önlenmesinin güvencesiydi“
Demokrat Başkan Joe Biden, çekilme kararını alma sürecinde, 20 yıl önce 11 Eylül saldırılarının ardından Afganistan savaşını başlatan eski Cumhuriyetçi Başkan George W. Bush’la da görüştüğünü belirtmişti.
Bir önceki Cumhuriyetçi Başkan Donald Trump da Afganistan’dan çıkmak istemiş olmasına rağmen, çekilme kararına bazı Cumhuriyetçiler tepkili. Onlardan biri de Cumhuriyetçi Güney Carolina senatörü Lindsey Graham.
Senatör Graham Biden yönetiminin Afganistan’dan çekilme kararının ardından düzenlediği basın toplantısında, “Bana göre Başkan Biden’ın bugün aldığı kararın sonucunda, yeni bir 11 Eylül’ü önleyecek bir sigorta poliçesi iptal edilmiştir. Bölgeye yaptığım yaklaşık 50 ziyaretten sonra, orada birkaç bin Amerikalı’nın bulunmasının El Kaide ve IŞİD’in yeniden örgütlenerek bizi hedef almasını zorlaştıracağı görüşündeyim. Çekilme kararıyla oradaki gözümüz ve kulağımızı kaybetmiş olacağız” ifadelerini kullandı.
CIA Başkanı: “Afganistan’daki terör örgütlerinin eskisi gibi saldırı kapasitesi yok”
14 Nisan’da Senato İstihbarat Komisyonu’nda Kongre üyelerinden gelen soruları cevaplayan CIA Başkanı William Burns ise, Afganistan’dan çekilme sonucu ABD’nin bölgede istihbarat üstünlüğünü bir miktar kaybedebileceğini; ancak bu kaybın yönetilebilir bir boyutta olacağını ve CIA dahil olmak üzere ABD kurumlarının çekilmeden sonra da bir dizi kapasiteyi muhafaza edeceğini belirtti.
Uzun süre devam eden terörle mücadele baskısının ardından bölgede varlık gösteren El Kaide ve IŞİD’in saldırı kapasitesinin eskisi kadar güçlü olmadığının altını çizen CIA Başkanı Burns, Arap Yarımadası’ndaki El Kaide varlığının ya da Ortadoğu’daki başka terör gruplarının daha ciddi bir tehdit oluşturduğunu söyledi.
Türkiye ve bölge ülkelerinin rolü “Afganistan’dan sorumlu, güvenli ve müttefiklerimizle koordinasyon halinde çekileceğiz” diyen ABD Başkanı Joe Biden, başta Pakistan olmak üzere Rusya, Çin, Hindistan ve Türkiye olmak üzere bölge ülkelerinden Afganistan’a daha fazla destek isteyeceklerini belirtmişti.
Birleşmiş Milletler ve Katar’ın da katılımıyla İstanbul’da 24 Nisan ve 4 Mayıs arasında Afganistan konferansının yapılması planlanıyordu.
Taleban ise, yabancı güçler ülkeden çekilene kadar, Afganistan’ın geleceği konusunda düzenlenecek hiçbir konferansa katılmayacağını belirtmişti.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun konferansın Ramazan ayı sonrasına ertelendiğini açıklaması ise sürecin kolay olmayacağının son göstergesi oldu.
Amerika’nın Sesi’ne konuşan ABD’nin eski Afganistan ve Pakistan özel temsilcisi emekli büyükelçi Richard Olson, Taleban’ın uzlaşmaz bir tavır içinde olduğu görüşünde.
Olson, “Burada önemli olan Taliban’ın uzlaşmaz bir tavır içinde olması. Önce Doha’daki görüşmelerde şimdi de İstanbul’da yapılması planlanan görüşmelere katılmayacağını açıklamasında bunu gördük. ABD Afganistan’da çözüm konusunda odağı bölgeye kaydırıyor. Bu konuda bölge ülkeleriyle birlikte çalışmalı. Birleşmiş Milletler de devreye girmiş durumda ve geçmişe kıyasla daha aktif bir rol üstleniyor. Bence bölgedeki oyuncular daha büyük bir rol üstlenmeye hazırlar ve ABD de bunu teşvik etmeli” dedi.
İstanbul konferansı
Afganistan konferansının başarı şansını VOA Türkçe’ye değerlendiren uzman Michael Kugelman, Taleban masada olmadığı sürece konferanstan beklentinin düşük tutulması gerektiğini söyledi.
ABD güçlerinin Eylül’e kadar tamamen çekileceğini bilmesinin Taleban’a sahada önemli bir avantaj sağlayacağını belirten Kugelman, ABD’nin Türkiye’yi Afganistan sürecinde kolaylaştırıcı bir aktör olarak gördüğüne dikkat çekti.
“Türkiye Afganistan’da her iki tarafla da elverişli olarak değerlendirilen bir ilişkiye sahip. Afgan hükümetinin de Taleban’ın da Türkiye’ye güvenmemek için bir sebebi yok. Bu konumda olan çok az sayıda ülke var. Taleban katılmazsa konferansın başarılı olması imkanı yok. Taliban konferansta olmazsa konferans etkili olmaz. O nedenle beklentileri düşük tutmak gerek” sözleriyle durumu değerlendirdi.
Pakistan’dan Taleban’a çağrı Taleban’ın İstanbul konferansına katılmayacağını açıklamasının ardından, bölge ülkelerinden Pakistan, Taleban’a barış süreci içinde kalması çağrısında bulundu.
Pakistan Dışişleri Bakanı Şah Mahmud Kureyşi, hafta başında Reuters haber ajansına yaptığı açıklamada, Kendi kararlarını kendileri verirler ancak barış süreci içinde kalmalarının ulusal çıkarlarına olduğu konusunda onları ikna etmek için elimizden geleni yapacağız dedi.
VOA’e konuşan ABD Dışişleri Bakanlığı’nın eski Afganistan ve Pakistan özel temsilcisi Büyükelçisi Richard Olson ise, Taleban’ın konferansa katılım konusunda fikrini değiştirmesinden umutlu olmadığını söylüyor.
