Afganlar için cevap açık ama bir o kadar da can sıkıcı: Yakın zamanda değil. Cesaretlenen Taleban, savaş alanında kazanımlar sağlıyor ve olası barış görüşmeleri durdu. Bazıları, yabancı güçler ayrıldığında, Afganistan'ın iç savaşın derinliklerine batmasından korkuyor. Zayıflatılmış olsa da IŞİD’in Afgan kolu pusuda bekliyor.
ABD ve koalisyon ortakları için oyunun sonu karanlık. Tüm muharip birlikler ve 20 yıllık birikmiş teçhizat yakında taşınacak olsa da, ABD Merkez Kuvvetler Komutanı Orgeneral Frank McKenzie, Eylül ayına kadar Afgan kuvvetlerini Taleban'a karşı savunma yetkisine sahip olacak. Askeri planlamanın ayrıntılarını görüşen ve isminin açıklanmaması koşuluyla konuşan savunma yetkililerine göre Org. McKenzie, Afganistan dışında üslenen ABD savaş uçaklarına operasyon emri vererek bunu yapabilir.
ABD'li yetkililer, birliklerinin yaklaşık 20 yıl sonra Bagram Hava Üssü’nden ayrıldığını söyledi. Tesis savaşın merkez üssüydü, ancak Afgan hükümetine devredilmesi ABD ordusunun ülkeden nihai olarak çekildiğini göstermedi. İki yetkili, hava üssünün tamamının teslim edildiğini söyledi. Devir teslimi medyaya açıklama yetkileri olmadığı için kimliklerinin açıklanmaması şartıyla konuştular.
Muharip birliklerden geriye ne kaldı?
ABD kuvvetleri teknik olarak, 2014'ten bu yana Afganistan'da kara savaşına girmedi. Ancak terörle mücadele birlikleri o zamandan bu yana Afganistan’daki saldırı uçaklarını da kullanarak, aşırılık yanlılarını takip ediyor ve vuruyordu. Bu uçaklar artık yok ve bu saldırılar, Afgan güçlerine verilecek her türlü lojistik destekle birlikte ülke dışından yapılacak.
ABD askerleri artık Afgan kuvvetlerini eğitmek veya danışmanlık sağlamak için, Afganistan'da olmayacak. ABD Büyükelçiliği yerleşkesinde üslenen 650 askerden oluşan alışılmadık derecede büyük bir ABD güvenlik birliği, Amerikalı diplomatları koruyacak ve potansiyel olarak Kabil uluslararası havaalanının güvenliğini sağlamaya yardımcı olacak.
Türkiye'nin havaalanı güvenliğini sağlama misyonunu sürdürmesi bekleniyor, ancak McKenzie'nin bu misyona Eylül ayına kadar yardım etmek için 300 kadar asker daha bulundurma yetkisi olacak.
ABD ordusundan Özel Göçmen Vizesi almak isteyen Afganlar’ın büyük çaplı tahliyesine yardım etmesi istenebilir, ancak Dışişleri Bakanlığı'nın liderliğindeki girişim, askeri bir hava ikmalini gerektirmeyebilir. Beyaz Saray, ABD'nin savaş çabalarına yardım eden ve dolayısıyla Taleban'a karşı savunmasız hale gelen Afganlar’ın geride bırakılmasından endişe ediyor.
Nisan ayında ABD savaşını sona erdirmeye karar verdiğinde Başkan Joe Biden, çekilmeyi tamamlaması için Savunma Bakanlığı’na 11 Eylül'e kadar süre verdi. Kabil'de ABD’nin Afganistan’daki askeri güçlerinden sorumlu komutan Scott Miller ise neredeyse tüm askeri teçhizatı yollayarak ve az sayıda birlik bırakarak çekilmeyi esasen bitirdi.
Miller hala Afganistan’da, ancak önümüzdeki günlerde ülkeden ayrılması bekleniyor. Peki Miller’ın da gitmesi ABD savaşının sonu demek mi olacak? Eylül ayına kadar ülkede 950 ABD askeri kalması, hava saldırılarının sürmesi olasılığı nedeniyle, bu sorunun yanıtı muhtemelen olumsuz.
Savaşlar nasıl sona eriyor?
Afganistan'ın aksine bazı savaşlar gösterişli sona erdi. Birinci Dünya Savaşı, 11 Kasım 1918'de Almanya ile imzalanan ateşkesle ve daha sonra Versay Antlaşması'nın imzalanmasıyla sona ermişti. 11 Kasım ABD’de Eski Muharipler Günü olarak anılıyor.
İkinci Dünya Savaşı, 1945'te Almanya'nın ve birkaç ay sonra ABD'nin Hiroşima ve Nagazaki’ye atom bombası atmasının ardından Japonya’nın teslim olmasıyla sonra erdi. Avrupa’nın Zaferi ve Japonya’ya Karşı Zafer kutlamaları yapıldı. Kore'de, 1953'ün Temmuz ayında imzalanan bir ateşkes çatışmaları sona erdirdi, ancak teknik olarak savaş sadece barış anlaşması imzalanmadığı için askıya alındı.
Bazı savaşların sonları ise daha muğlak. ABD, 1973'te, birçok kişinin başarısız bir savaş olarak gördüğü Vietnam'dan çekildi, iki yıl sonra da komünist Vietkong birlikleri hiçbir direnişle karşılaşmadan Güney Vietnam'ın başkenti Saygon’a girdi.
2011'de ABD askeri konvoyları Irak'tan ayrılırken törenler düzenlendi; ancak sadece üç yıl sonra, Amerikan askerleri IŞİD saldırılarıyla çöken Irak güçlerini yeniden ayağa kaldırmak için geri döndüler.
Zafer mi yenilgi mi?
ABD’nin Afganistan'daki savaşı sona ererken, teslim olma ve barış anlaşması yok. Nihai bir zafer ve kesin bir yenilgi bulunmuyor. Biden, ABD güçlerinin El Kaide'yi dağıtıp, örgütün 11 Eylül terör saldırılarını düzenleyen lideri Usame bin Ladin'in öldürülmesinin yeterli olduğunu söylüyor.
Afganistan'da şiddet son zamanlarda arttı. Taleban'ın Afgan güçlerine ve sivillere yönelik saldırıları yoğunlaştı ve grup yüzden fazla ilçe merkezinin kontrolunu ele geçirdi. ABD Savunma Bakanlığı yetkilileri, Afgan hükümeti ve güvenlik güçlerinin hemen olmasa da gelecek iki yıl içinde “orta düzey’’ çökme riskinin olduğunu söyledi.
Amerikalı liderler Afganistan'da barışa giden tek yolun anlaşmalı bir çözümden geçtiği konusunda ısrarlı. Trump yönetimi 2020'nin Şubat ayında Taleban ile anlaşma imzaladı. Anlaşmaya göre Taleban’ın Afganistan'ın Amerika'ya yönelik saldırıların merkezi olmasını engellemek dahil bazı vaatleri karşılığında ABD 2021 Mayıs ayına kadar asker çekecekti. Ancak yetkililer, çekilmeye devam etseler bile, Taleban'ın pazarlığın kendi payına düşeni tam olarak yerine getirmediğini söylüyor.
NATO misyonu
Afgan güvenlik kuvvetlerine eğitim, tavsiye ve destek amaçlı NATO Kararlı Destek Misyonu, ABD liderliğindeki savaş misyonunun sona erdiği 2015 yılında başladı. O noktada Afganlar güvenliklerinin tüm sorumluluğunu üstlendi. Ancak yılda milyarlarca dolarlık ABD yardımlarına da bağımlı kaldılar.
Savaşın en yoğun döneminde, Afganistan'da 50 NATO üyesi ve partner ülkelerden 130 binden fazla asker vardı. Bu sayı, Kararlı Destek Misyonu için 36 ülkeden yaklaşık 10 bin askere kadar düştü ve artık bu hafta çoğu ülke askerlerini çekti.
NATO'nun görevi sona erdiğinde savaşın sona erdiği düşünülebilir ama bu aylarca olmayabilir. Yetkililere göre, Türkiye güvenliği sağlamak için Kabil Havaalanı’nda kalmak üzere Afgan liderlerle yeni bir ikili anlaşma müzakere ediyor. Bu anlaşma tamamlanıncaya kadar, Afganistan'da kalan Türk askerlerinin yasal yetkilileri Kararlı Destek Misyonu’nun himayesinde bulunuyor.
Terörle mücadele misyonu
ABD askerlerinin çekilmesi terörle mücadelenin sona ermesi anlamına gelmiyor. ABD, El Kaide'ye veya Afganistan'daki diğer terörist gruplara karşı ABD topraklarını tehdit etmeleri halinde saldırı düzenleme yetkisini elinde tuttuğunu açıkça belirtti.
ABD savaş ve keşif uçaklarını ülke dışına çektiği için, artık Birleşik Arap Emirlikleri'ndeki El Zafra hava üssü gibi Körfez bölgesindeki deniz ve hava üslerindeki gemilerden insanlı ve insansız uçuşlara güvenmek zorunda.
ABD Savunma Bakanlığı keşif uçakları ve diğer askeri varlıkları için, Afganistan'a yakın ülkelerde alternatif üsler arıyor; ancak henüz ortada bir anlaşma yok.
