Amerikan Kongresi’nin yayınladığı bir rapor Amerika’nın uzun vadeli kalkınmaya yardımcı olmak ve 2014 yılında Amerikan askerleri çekildiğinde ekonomik çöküntüyü önlemek amacıyla Afganistan’a yaptığı yardımı gözden geçirmesi gerektiğini bildiriyor.
Amerika yol inşaatlarından okullara, sağlık hizmetlerinden tarıma kadar çok çeşitli alanlarda Afganistan’a ayda 320 milyon dolarlık yardım yapıyor. Amerika’nın askeri operasyonlarının maliyeti de ayda yaklaşık 10 milyar dolar.
Senato Dış İlişkiler Komisyonu’nun iki yılda hazırlanan raporu, Afganistan’ı yapılandırma çalışmalarının çok pahalıya malolduğunu, fazla başarılı sayılamayacağını ve Amerika çekildikten sonra sürdürülemeyeceğini bildiriyor.
Kongre’de Amerika’nın Afganistan politikası ve bu ülkeye harcanan paranın miktarının yeniden gözden geçirilmesi çağrıları artıyor. Senatör John Kerry şunları söylüyor: ”Amerika’nın ulusal güvenlik çıkarları Afganistan’daki durumla yakından ilgili. Ancak bu ülkeye harcanan para ve gönderilen asker sayısı çıkarlarımızla orantılı değil ve uzun süre devam ettirilemez.”
Paranın çoğu son iki yıldır Afganistan’ın doğu ve güneyindeki savaş bölgelerine harcandı. Bu harcamalar Obama Yönetimi’nin militanlarla mücadele stratejisinin bir parçası.
Bu strateji, Taleban’ın kökü kazındıktan sonra yardımın bölgeye akacağı, halkın güvende olduğunu ve Afgan hükümetine destek vermesi gerektiğini kabul edeceği düşüncesine dayanıyor.
Ancak rapor bu stratejinin etkili olup olmadığını sorguluyor.
Said Tayyip Cevat Afganistan’ın eski Amerika büyükelçilerinden: ”Afganistan’daki esas sorun hem uluslararası ortaklarımızın hem de Afgan halkının uzun vadeli kalkınma projeleri ve kısa vadeli istikrar projeleri arasında kararsızlık yaşamasından kaynaklanıyor.”
Rapor, Obama Yönetimi’nin Afganistan’da gelişme sağlandığı konusunda kaygılı olduğu, güvensizlik, yoksulluk ve geniş çaplı yolsuzlukların yardım parasının harcanmasında ciddi sorunlar yarattığı bildiriliyor.
Kabilli uzman Ömer Şerifi, yardımın çok büyük yarar sağladığını söylüyor: ”Yardımın etkisizliğine rağmen Afganistan’da çok önemli ve büyük altyapı projeleri hayata geçiriliyor. Bu tür kalkınmayı daha önce tarihimiz boyunca hiç yaşamadık.”
Rapor ayrıca 2014 yılında yabancı askerlerin ülkeden ayrılmasıyla uluslararası desteğin aniden çekilmesinin Afgan ekonomisinde büyük bir gerilemeye neden olabileceği uyarısında bulunuyor.
Eski büyükelçi Said Tayyip Cevat da bu görüşe katılıyor: ”Çok derin bir ekonomik kriz olacağını sanmam ancak bir şok yaşanacaktır. Bir uyum dönemi geçirilecektir. Zaten şu anda bile Kabil’de yaşayanların aldığı maaşlar ve emlak fiyatları olması gerektiğinin kat kat üstünde.”
Amerika Dışişleri Bakanlığı, rapora verdiği yanıtta, sürdürülebilir yardımın önemli olduğuna katıldığını, ulusal çaptaki yardım programlarının geliştirilmesi için Afgan hükümetiyle işbirliği yapıldığını bildirdi.
Deneyimli diplomat Ryan Crocker Amerika’nın bir sonraki Afganistan büyükelçisi olacak. Crocker şunları söylüyor: ”Zorlukların ne kadar ağır olduğunun farkındayım. Irak’ta da çok zor bir durum sözkonusuydu ancak Afganistan birçok açıdan daha zor.”
Rapora göre, askerlerin çekilmesi ve Afgan hükümetinin geçiş sürecinin başarılı olması için Amerika’nın birkaç yıl sürecek sivil bir yardım stratejisi oluşturması gerekiyor.
