ABD Çalışma Bakanlığı'nın Perşembe günü açıkladığı verilere göre Amerika'da enflasyon son 40 yılın en yüksek seviyesine tırmandı. Yükselen enflasyon Amerikalı tüketicilerin alım gücünü düşürürken maaş artışlarını eritti ve ABD Merkez Bankası'nın (FED) faiz oranlarını arttırmaya başlama kararını pekiştirdi.
Çalışma Bakanlığı, tüketici fiyatlarının geçen ay 12 ay öncesine kıyasla yüzde 7,5 oranında arttığını, bu artışın 1982 yılı Şubat ayına göre en sert yıldan yıla yükseliş olduğunu kaydetti. Tedarik zincirindeki sıkıntılar ve eleman azlığı, yüksek miktarda federal yardım, aşırı düşük faiz oranları ve güçlü tüketici harcamaları, son bir yılda enflasyonun yükselmesine yol açan etkenler oldu.
Enflasyonun yakın zaman içinde azalmaya başlayacağına ilişkinse çok fazla işaret yok. Tüketici fiyatlarının artmasına yol açan etkenler hala gündemde. Maaşlar, son 20 yıldır en hızlı yükselişi görürken, limanlar ve depolarda eleman azlığı sorun yaratmaya devam ediyor.
Amerika'nın en yoğun iki limanı olan Los Angeles ve Long Beach'te yüzlerce çalışan, geçen ay hasta oldukları gerekçesiyle işbaşı yapamadı. Bu nedenle çok sayıda üründe arz sıkıntısı devam ediyor.
Fiyatların yükselmesi çok sayıda Amerikalı'nın gıda, benzin, kira, çocuk bakımı ve diğer ihtiyaçlarını karşılarken maddi zorluk çekmesine neden oluyor. Ekonomi için en büyük risk etkeni olan enflasyon, Kasım ayında yapılacak Kongre ara seçimleri öncesinde Başkan Joe Biden ve Kongre'deki Demokrat Partililer için de ciddi bir tehdit anlamına geliyor.
ABD Merkez Bankası (FED) ve Başkanı Jerome Powell, pandeminin başladığı 2020 yılı Mart ayından bu yana sürdürülen aşırı düşük faiz uygulamasını geride bırakıyor. Powell, iki hafta önce, FED'in bu yıl içinde kısa vadeli faiz oranlarını birkaç kez arttıracağının işaretini verdi. İlk faiz artışı kararının Mart ayında açıklanması bekleniyor. Yatırımcılar, 2022 yılında en az beş kez faiz artışına gidileceğini öngörüyor.
Daha yüksek faiz oranları, zaman içinde konut kredisinden (mortgage) kredi kartlarına, otomobil kredilerine ve şirket kredilerine kadar birçok alanda maliyetleri yükseltecek. FED'in önündeki risk ise tüketiciler ve şirketler için borçlanma maliyetini yükseltmenin yeni bir ekonomik gerileme sürecini tetiklemesi olasılığı.
Çok sayıda büyük şirket, yatırımcılarla yaptıkları görüşmelerde, arz sıkıntısının en az 2022'nin ikinci yarısına kadar devam etmesi beklentisini aktardı. Aralarında hazır giyim şirketi Levi's ve restoran zinciri Chipotle'nin de bulunduğu çok sayıda firma, 2021'deki fiyat artışları sonrasında bu yıl büyük olasılıkla yeniden fiyat artışına gitmek zorunda kalacakları uyarısında bulundu.
Chipotle, et ürünleri ve ulaşım maliyetleriyle çalışanlarına ödediği daha yüksek maaşları dengelemek için menüsündeki fiyatları yüzde 10 oranında arttırdığını açıkladı. Firma, enflasyonun yükselmeye devam etmesi durumunda yeniden fiyat artışına gitme seçeneğini gözden geçireceğini bildirdi.
Chipotle, Starbucks ve diğer tüketici odaklı firmalar, yüksek fiyatların şimdilik müşterileri üzerinde caydırıcı etkisi olmadığını kaydetti.
Hazır giyim firması Levi Strauss & Co. yükselen maliyetler nedeniyle fiyatlarına yüzde 7 oranında zam yapmıştı. Bu yıl yeniden fiyat artışına gitmeyi planladığını bildiren firma, buna karşın 2022'deki satış tahminlerini yükseltti.
Büyük firmalara kıyasla daha küçük kar marjına sahip olan ve büyük firmaların yükselttiği maaşları vermekte zorlanan çok sayıda küçük işletme de fiyatlarını yükseltme yoluna gidiyor. Ulusal Bağımsız İş Yerleri Federasyonu, yaptığı aylık ankete göre küçük işletmelerin yüzde 61'inin Ocak ayında fiyatlarını yükselttiğini bildirdi. Bu, 1974 yılından bu yana kaydedilen en yüksek oran.
Federasyonun baş ekonomisti Bill Dunkelberg, "Çok sayıda küçük işletme sahibi, envanter, malzeme ve emek maliyetlerini dengelemek için yeni yıla fiyatlarını yükselterek başladı. Enflasyon meselesine ek olarak şirket sahipleri ayrıca açık pozisyonları doldurabilmek ve kalifiye elemanları cezbetmek için rekor oranda yüksek maaş teklif ediyor" dedi.
Yüksek maaşların getirdiği maliyetin karşılanabilmesi için şirketlerin ürün fiyatlarını daha da arttırması bekleniyor.
Geçen yıl benzin, gıda, otomobil ve mobilya fiyatlarının hızla yükselmesi, çok sayıda Amerikalı'nın bütçelerini alt üst etti.
Pennsylvania Üniversitesi Wharton İşletme Fakültesi'nden ekonomistler, Aralık ayında, ortalama hanehalkının aynı ürün ve hizmetleri satın alabilmesi için 2021'de, 2020'ye kıyasla 3 bin 500 dolar daha fazla harcama yaptığını bildirmişti.
