ABD, Çin ve Birleşik Arap Emirlikleri, bu haftadan itibaren arka arkaya Mars'a insansız uzay araçları göndermeye başlayacak. Bu üç ülkenin amacı, Mars'ı bir yandan gelecekte astronotlara hazırlık yapmak için keşfederken diğer yandan gezegendeki geçmiş mikroskobik canlı arayışına ilişkin en büyük girişimi başlatmak.
ABD, Mars'a, taş numuneleri toplamak ve on yıl içinde bunları Dünya'ya getirerek analizler yapmak amacıyla Perseverance adında, binek otomobili büyüklüğünde altı tekerlekli bir gezici araç gönderiyor.
NASA Yöneticisi Jim Bridenstine, kelime anlamı ''azim'' olan Perseverance'ın adına atfen, ''Şu anda bu isim her zamankinden daha önemli'' dedi. Aracın uzaya fırlatılışını izlemek için davet edilen misafirlerin sayısı, Corona pandemisi nedeniyle asgari düzeye indirildi.
Mars'a seyahat en iyi ihtimalle 6 ila 7 ay sürecek
Her bir uzay aracı, 2021 yılının Şubat ayında Mars'a varmadan önce 483 milyon kilometre yol katedecek. Bir uzay aracının Dünya'nın yörüngesinden çıkarak güneşin daha uzağında olan Mars'ın yörüngesine girmesi en az altı ila yedi ay alabiliyor.
Bilimadamları, milyarlarca yıl önce, yüzeyinde akarsular, göller ve okyanuslar varken Mars'ın nasıl bir gezegen olduğunu anlamaya çalışıyor. Uzmanlar, bugünkü boş ve soğuk çöle dönmeden önce yüzeyindeki suların varlığının Mars'ta basit ve küçük organizmaların hayat bulmasına olanak sağlamış olabileceğini düşünüyor.
Perseverance projesinden Ken Farley, California'nın Pasadena kentindeki California Teknoloji Enstitüsü'nde (Caltech) görevli. Farley, ''Bir başka gezegende hayat olduğunu doğrulamaya çalışmak çok zor bir iş. Bunun ispat yükü son derece ağır'' diyor.
ABD, Çin ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin kısa süre içinde art arda Mars'a araç gönderme planıysa tesadüf değil. Zamanlama, Mars ve Dünya'nın güneşin aynı tarafında en ideal hizalanmaya gireceği bir aylık süreci kapsıyor. Sadece her 26 ayda bir açılan bu bir aylık pencere, hem seyahat süresini hem de yakıt tüketimini azaltıyor.
Çok sayıda Mars misyonu şimdiye kadar başarısızlıkla sonuçlandı. Çin'in 2011'de Rusya'yla işbirliği yaptığı son girişimi da başarısız olan Mars misyonlarından biriydi.
Şimdiye kadar Mars yüzeyine iniş gerçekleştiren tek ülke ABD
Şimdiye kadar sadece Amerika Mars'a uzay aracı indirmeyi başardı. Bu başarıyı sekiz kez yineleyen Amerika, Mars'a ilk aracı 1976 yılında ikiz Viking araçlarıyla gerçekleştirdi. NASA'ya ait Insight ve Curiosity Mars'ta halen görev yapıyor. Altı farklı araçsa Mars'ı yörüngeden keşfetmeye devam ediyor. Bunların üçü Amerika, ikisi Avrupa, biriyse Hindistan'a ait.
Birleşik Arap Emirlikleri'nden Mars'a uzay meteoroloji istasyonu
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Çin de bu seçkin kulübe katılmayı bekleyen ülkeler.
Birleşik Arap Emirlikleri'nin Arapça ''umut'' anlamına gelen Amal adlı aracı da Mars yörüngesine yerleşmesi için tasarlanan bir araç. Arap dünyasının ilk gezegenler arası misyonunu gerçekleştirecek olan Amal'ın Çarşamba günü Japonya'dan fırlatılması bekleniyor. Colorado Üniversitesi'yle işbirliği içinde inşa edilen araç, Mars'a gelecek yıl, BAE'nin kuruluşunun 50'inci yıldönümünde ulaşacak.
Proje müdürü Ümran Şaraf, ''BAE Arap gençliğine çok güçlü bir mesaj göndermek istedi. Bu, 'Eğer BAE 50 yıldan kısa süre içinde Mars'a ulaşabiliyorsa o zaman sizler çok daha fazlasını başarabilirsiniz' mesajıdır. Uzayın güzel tarafı çok yüksek standartlar belirlemesi'' dedi.
Dubai'den kontrol edilecek olan uzay meteoroloji istasyonu Amal, Mars atmosferinin üst tabakalarını incelemek ve iklim değişikliğini talip etmek için 22 bine 44 bin kilometrelik Mars yörüngesine oturacak.
Mars'a araç gönderecek bir sonraki ülke olan Çin ise 23 Temmuz civarında gezegene bir gezici araçla yörüngeye oturacak bir başka araç fırlatacak. Çinli yetkililer, Cennete Sorular anlamına gelen Tianwen adını taşıyan Mars misyonu hakkında fazla bilgi vermiyor.
ABD'nin Mars gezici aracı: Perseverance
NASA ise Mars'a gidecek Perseverance adlı aracı Florida eyaletindeki Cape Canaveral'dan 30 Temmuz'da uzaya fırlatacak.
Perseverance'ın Florida eyaletindeki Okeechobee Gölü'nden biraz daha küçük olan ve Jezero Krateri olarak bilinen, eskiden bir nehir deltası ve gölün bulunduğu alana iniş yapması planlanıyor.
Aracın Mars yüzeyine erişebilmesi için gezegenin puslu kızıl gökyüzünden aşağıya doğru inişe geçmesi gerekiyor. ''Yedi dakikalık dehşet'' olarak tanımlanan bu süre, Mars'a uzay aracı indirmenin en zor ve en riskli kısmı.
Mars'a iniş için en uygun nokta: Jezero Krateri
Perseverence'ın iniş yapacağı Jezero Krateri, kayalıklar, uçurumlar, kum tepeleri ve çukurluk alanlarla kaplı. Bu oluşumların herhangi biri, iniş esnasında Perseverance'ın Mars misyonunun daha başlamadan sona ermesine neden olabilir. Ancak yeni kılavuz ve paraşüt tetikleme teknolojisi, aracı bu gibi tehlikelerden uzak tutmayı hedefliyor. Ancak Dünya üzerindeki yeryüzü kontrolörleri, Dünya ve Mars arasındaki radyo dalgası iletiminin tek yönde 10 dakika sürmesi nedeniyle mecburen çaresizce beklemek zorunda kalacak.
Ancak 60 olası iniş sahasını değerlendiren uzmanlara göre Jezero Krateri, tüm bu riskleri almaya değer.
Jerezo, bundan 3 buçuk milyar yıl önce Mars yüzeyinin suyla kaplı olduğu alan olarak değerlendiriliyor. Suyun olduğu yerde yaşamın da olduğu varsayılırsa iniş için Jezero'nun tercih edilmesinin yerinde olduğu anlaşılıyor. Uzmanlara göre Mars'ta yaşam sadece mikropsal düzeyde, kraterin en dibinde kaygan, ince bir katman üzerinde varolmuş olsa da bu mikroplar, geriye, çökelti tabakalarının üzerinde ipucu niteliğinde işaretler bırakmış olabilir. Perseverance, bu gibi biyolojik işaretler taşıyan taş ve kaya parçaları bulmaya çalışacak.
Kayaların içinde delik açacak olan araç, titanyum tüpler içinde yarım kiloya kadar taş numuneleri depolayacak. Bu numuneler daha sonra bir başka gezici araç tarafından toplanacak. Titanyum tüpler, Dünya'daki mikropların numuneleri kirletmesini önlemek için süper-sterilizasyondan geçirildi.
Hem Perseverance hem de Çin'e ait gezici araç Mars yüzeyinde mekik dokurken bir yandan da yeraltına bakacak. Araçlar radarla yeraltında var olabilecek su havuzlarını konumlandırmaya çalışacak. Perseverance aynı zamanda yaklaşık 2 kilogram ağırlığında bir helikopteri de Mars yüzeyine indikten sonra faaliyete geçirecek. Bu, başka bir gezegende uçan ilk pervaneli araç olacak.
Perseverance'ın kameraları, aracın Mars yüzeyine inişinin renkli video görüntüsünü çekecek. Mikrofonlarsa iniş esnasında çıkacak sesleri kaydedecek. İnsanlık böylelikle ilk kez Mars'a inişte açılan paraşütü görecek.
Gezici araç ayrıca ince Mars atmosfer tabakasındaki karbondioksitten oksijen elde etme girişiminde bulunacak. Bu şekilde elde edilen oksijen bir gün astronotlar tarafından solunum ya da roket yakıtı olarak kullanılabilir.
NASA 2024'de Ay'a, 2030'lu yıllardaysa Mars'a gitme planı yapıyor
NASA, 2024 yılına kadar Ay'a astronot göndermeyi amaçlıyor. Astronotların Ay'dan Mars'a gönderilmesinin ise 2030'lu yıllarda gerçekleşmesi planlanıyor. NASA bu amaçla Perseverance ile Mars'a uzay kıyafeti örnekleri gönderiyor. Amaç, kıyafet örneklerinin çetin Mars şartlarına karşı dayanıklı olup olmayacağını anlamak.
Perseverance'ın Mars'a uçuş ve gezegende yürüteceği en az iki yıllık misyonun maliyeti yaklaşık 3 milyar dolar. Birleşik Arap Emirlikleri'nin projesinin etiket fiyatı ise 200 milyon dolar. Buna aracın uzaya fırlatılışı dahil, ancak işletimi dahil değil. Çin ise Mars projesinin maliyetini açıklamıyor. Avrupa Uzay Dairesi ve Rusya ise Mars yüzeyinde yaşam belirtileri arama misyonu üstlenen gezici araçlar gönderme planını deneme aşamasında yaşanan gecikmeler ve sonrasında tüm dünyada etkili olan Corona pandemisi nedeniyle bu yaz rafa kaldırdı.
NASA, Perseverance'ın misyonunu, insanları Kızıl Gezegen'e gönderip daha sonra Dünya'ya sağ salim geri getirecek teknolojinin denenmesinin düşük riskli yolu olarak görüyor.
Caltech'den Ken Farley, ''Buna düşük risk demek delilik çünkü işin içinde yoğun çalışma ve milyarlarca dolar var. Ama insan hayatıyla kıyasladığınızda eğer bir şeyler yolunda gitmezse bu denemeyi astronotlar yerine yarım kilo ağırlığındaki taşla yaptığınıza çok sevineceksiniz'' diyor.
