Avrupa Birliği, Rus saldırısı altındaki Ukrayna ile saldırılardan en çok etkilenen iki komşu ülke Gürcistan ve Moldova'nın üyelik başvurularına ilişkin "inceleme prosedürünü" başlattığını açıkladı.
Fransa AB dönem başkanlığı, Rusya'nın Ukrayna'yı işgali karşısında, birbiri ardına Avrupa Birliği üyeliği için resmen başvuru yapan Ukrayna, Gürcistan ve Moldova'nın üyelik başvurularının incelemeye alındığını bildirdi. Brüksel'deki üye devletlerin daimi temsilcileri, "Avrupa Komisyonu'nu, 3 devlet tarafından yapılan AB üyelik başvurularının her biri hakkında bir görüş sunmaya davet etme" konusunda anlaştı.
AB Komisyonu konuya ilişkin resmi görüşünü hazırladıktan sonra, AB'ye üye 27 ülke lideri, bu üç ülkeye "adaylık statüsü" verip vermeme konusunda karar verecek. Konu, bu hafta Paris'te toplanacak AB liderler zirvesinde de ele alınacak.
VOA Türkçe'ye bilgi veren AB dönem başkanı Fransa'nın dosyaya yakın diplomatları, kendi dönem başkanlıkları sırasında 3 başvuru aldıklarını, "Üye devletlerle yapılan görüşmelerden sonra varılan mutabakat üzerine, konuya ilişkin görüş bildirmesi için" başvuruları AB Komisyonu'na gönderdiklerini belirtti. Komisyonun görüş belirtmesinin de zaman alabileceğini belirten bir Fransız diplomat, "Komisyon bir öneri hazırlayacak. Ardından konu, 10-11 Mart tarihlerinde Paris'te Versailles Sarayı'nda yapılacak AB liderler zirvesinde de tartışılacak. Sadece adaylık başvurusu değil, bu ülkelerin kısa vadede AB'ye yakın hale getirilmesinin yolları da konuşulacak" dedi.
AB Konsey Başkanı Charles Michel, geçtiğimiz hafta Avrupa Parlamentosu Genel Kurulu'nda Ukrayna konusunda yapılan oturumda, "Ukrayna'nın adaylığı önce Komisyon'da ele alınmalı. Komisyon bu konuda bir görüş hazırlarsa, biz de Konsey olarak gündeme almaya hazırız" dedi. Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen de, "Ukrayna Avrupalı'dır. Er ya da geç bu olacak" yanıtını vermişti. Bu açıklamaların ardından, Rus ordusunun işgalinden en çok etkilenen iki bölge ülkesi Gürcistan ve Moldova da adaylık için resmen başvurdu.
"Savaştan sonra yepyeni bir AB oluşacak"
VOA Türkçe'ye konuşan Elysee diplomatları, Avrupa savunması, Avrupa ekonomisi ve diplomasisinin bağımsızlığı, Avrupa ordusu gibi AB'yi baştan sona değiştirecek tartışmalara dikkat çekerek, "Önce bu savaşta, Ukrayna'yı güçlendirmeye odaklanmalıyız. Ardından, mutlaka Ukrayna'nın AB üyeliği tartışması gündeme gelecektir. Ancak, bu savaştan sonra Avrupa da, dünya da eskisi gibi olmayacak, tümüyle değişecek ve yeni bir AB oluşacak. Üyelik statüsü, adaylık gibi konular da bu çerçevede ele alınacak. Ama bu ülkeler AB'den uzak değiller" görüşünü dile getirdi.
"Süreç uzun olacak"
AB dönem Başkanı Fransa, 27 AB liderini, AB'de yapısal değişim ve Ukrayna krizini konuşmak üzere 10-11 Mart tarihlerinde Paris'te Versailles Sarayı'nda bir toplantıya çağırdı. Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski ile telefonda görüşen AB Konsey Başkanı Charles Michel, "AB üyesi olmak isteyen Ukrayna'nın durumunu önümüzdeki günlerde konuşacağız" diyerek bu zirveyi işaret etti.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenski, AB'ye "ülkesini gecikmeden entegre etme" çağrısı yapıyor. Ama AB Anlaşması'nda bu kadar hızlı bir üyelik prosedürü yok. AB'ye entegrasyon, aday ülkenin mevzuatını Avrupa hukukuna yaklaştırmaya yönelik uzun vadeli bir süreç. "Siyasi istikrar" ve "işleyen bir piyasa ekonomisi" gibi savaş halindeki bir ülke için yerine getirilmesi zor olan birçok konu ve kriterleri içeren karmaşık müzakereler gerektiriyor.
Türkiye dahil 5 aday ülke var
Diplomatlara göre, yalnızca AB Komisyonu'nun "adaylık statüsü" görüşü bile uzun sürebilir, zira Romanya'nın adaylık başvurusunun ardından Komisyon'un görüşünü bildirmesi 2 yıl almıştı. Üstelik, Avrupa'da genişlemeye karşı yükselen seslerin ardından, Lizbon Anlaşması'yla katılım prosedürü daha da zorlaştırıldı, "müzakereleri askıya alma ve durdurma" gibi daha katı kurallar getirildi. Halen Türkiye, Arnavutluk, Kuzey Makedonya, Karadağ ve Sırbistan, üye ülke statüsünde, AB ile müzakere yürütüyor.
Kaleağası: "Yeni yapıda Türkiye'nin de yeri var"
Peki, AB içindeki bu değişimde "aday ülke" statüsündeki Türkiye'nin yeri ne olacak ? VOA Türkçe'ye konuyu değerlendiren Türk-Fransız düşünce kuruluşu Institut du Bosphore Başkanı Bahadır Kaleağası, yeni bir Avrupa hazırlığı olduğunu gözlemlediklerini ve AB yapıları ile bu konuda yakın çalışma izlediklerini dile getirdi. "Avrupa değişiyor, Türkiye değişmeli, çünkü dünya değişti" diyen Kaleağası, AB'deki yapısal değişimi, "AB geleceğini yeniden şekillendiriyor, çok çemberli eksenli bir yola giriyor ve orada Türkiye'nin de mutlaka yeri var. İngiltere, Norveç, İsviçre ve Türkiye için farklı bir statü tartışılıyor. AB, yeniden 'farklılaşmış entegrasyon' yoluna giriyor" sözleriyle tanımlıyor.
Avrupa Birliği kurumları ile Türkiye'nin adaylığı konusunda yakın çalışan Kaleağası, AB ile müzakereleri kopma noktasına gelen Türkiye'nin önünde iki yol olduğunu vurguluyor:
"Türkiye ya demokrasi, kalkınma, hukuk devleti gibi alanlarda önemli gelişme gösterir, bu yapı içinde yerini alır; ya da bunları yapmaz ve bu yolculuk biter. Çok açık bir şekilde iki yol var. Son 10 yılda, Türkiye temel ilerleme alanında etkili bir gelişim gösterseydi, Rusya gibi, Ukrayna gibi krizler Türkiye'nin AB'ye entegrasyonunu hızlandırabilirdi. Şimdi yeniden bu yola çıkmak lazım. Ama bugün, tam üyelik süreci sorgulanmadan AB'nin değişimini beklemeden ne yapılabilir? Gümrük Birliği'ni, yeşil ve dijital olarak güncellemeyi sağlayabiliriz."
