Avrupa Birliği (AB) devlet ve hükümet başkanları, Brüksel’deki zirve toplantısında, AB Komisyonu’nun “sığınma hakları reddedilenlerin geri dönüşlerini hızlandıracak” yasal mevzuat hazırlamasını istedi. Toplantıda, İtalya’nın yasa dışı göçmenleri gönderdiği “Arnavutluk kampı örneği” de tartışıldı. Bazı ülkelerden Uganda, Kazakistan, Tunus, Mısır ve Irak’tan gelen sığınmacıların üçüncü ülkelere gönderilmesi önerileri geldi. Ancak birçok lider, “kanıtlanmamış deneylere” şüpheli yaklaştıklarını dile getirince “mevcut yasaların zorlaştırılması” üzerinde uzlaşıya varıldı. Bunun için AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen görevlendirildi.
Üye devletler arasında sığınma taleplerinin değerlendirilmesi prosedürlerini uyumlu hale getirmeye çalışan Avrupa Göç ve İltica Anlaşması’nın kabulünün üzerinden altı ay geçmeden bir araya gelen AB liderleri, göçe karşı “yenilikçi çözümleri” tartışırken İtalya örneği gündeme geldi.
Liderler, özellikle göçmenlerin geri gönderilmesi işlemlerinin hızlanması ve “Arnavutluk modeli” olarak adlandırılan, İtalya'nın ülkeye gelen yasa dışı göçmenlerin sığınma taleplerinin Arnavutluk’ta kurulan bir kampta değerlendirilmesini kapsayan “yeni çözüm yollarını” ele aldı. Daha önce reddedilen bu çözüm yolu, Avrupa’da birçok ülkede muhafazakar sağ ve aşırı sağın iktidara geldiği ya da hükümet içerisinde yer aldığı bir dönemde masaya geldi.
AB içinde alınan önlemler sonrası kıtaya düzensiz girişlerde yıl başından bu yana görülen yüzde 42'lik düşüşe rağmen AB göç politikasının sıkılaştırılmasını talep eden üye devletlerin sayısı artıyor.
“Üçüncü” ülkelerle yeni ortaklık anlaşmaları
Zirvede ele alınan en tartışmalı konulardan biri “geri gönderme merkezleri”, yani sığınma başvurularının ve geri dönüşlerin yapılacağı “AB dışındaki” merkezler kurulmasıydı. İtalya’nın aşırı sağcı Başbakanı Giorgia Meloni, “Arnavutluk modeli” ile diğer üye devletlere de ilham kaynağı oldu.
Bazı üye ülkeler ve AB Komisyonu, göçmenlerin transfer edilebileceği “geri dönüş merkezleri” oluşturulmasını olanak dahilinde bulduklarını dile getirdi. Ancak Almanya, İspanya ve Fransa gibi üyeler, “böylesine bir operasyonun etkinliği ve hukuki riskleri” konusunda endişelerini belirtti.
Uganda, Mısır, Kazakistan, Irak, Somali
Sağ koalisyonun iktidarda olduğu Hollanda, ülkeye gelen kayıtsız göçmenleri Uganda’ya göndermeyi öneriyor. Fransa İçişleri Bakanı Bruno Retailleau, CNews kanalına verdiği demeçte, reddedilen sığınmacıların gönderilmesi için Irak, Mısır ve Kazakistan ile müzakerelerde bulunacaklarını doğruladı.
Toplantıya katılan liderlerden bazıları da Tunus, Mısır ve Moritanya ile “kalkınma yardımları karşılığında AB’ye gelen göçmenlerin gönderilmesi için yeni ortaklık anlaşmaları” yapılmasını talep etti.
Zirveden önce Giorgia Meloni ve yaklaşık 15 kadar ülke, düzensiz göçü yönetmek için “sığınmacıların veya geri dönüş merkezlerinin işlenmesinde dış kaynak kullanımı gibi yenilikçi çözümleri” savundu.
Toplantı öncesinde, sığınma talepleri reddedilen kayıtsız göçmenlerin geri gönderilmesi sürecinin hızlandırılması için bir yasa tasarısı hazırlayarak üye ülke başkentlerine gönderen AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen de daha önce Senegal ve Mali ile bu konuyu görüşeceğini açıklamıştı.
Avrupalı liderler, sığınma başvuruları reddedilen göçmenlerin yalnızca yüzde 18’inin sınır dışı edilebildiğini belirterek, Von der Leyen'in sınır dışı işlemlerini arttıracak önlemlerin yer aldığı bir yasa teklifini kendilerine hızla sunmasını istedi.
En çok göç alan ülkelerden Yunanistan’ın Başbakanı Kiryakos Miçotakis, yeni çözüm önerilerine açık olduklarını belirterek “Kalıpların dışında çıkmalıyız” dedi. Çek Başbakanı Petr Fiala ise “Tabu olan konuları artık konuşabildiğimiz için mutluyum” diye konuştu.
Polonya’nın göç sorunu
Ukrayna savaşı nedeniyle derin göç dalgasına uğrayan Polonya’nın Başbakanı Donald Tusk, özellikle Belarus üzerinden Polonya’ya nasıl bilinçli olarak göçmen gönderildiğini anlattı. Tusk, “uluslararası hukuka göre, geçici olarak sığınma hakkının askıya almasına izin verecek bir mevzuata ihtiyaç duyulduğunu” savundu.
Aynı “kötü niyetli göç dalgasını” Belarus üzerinden yaşadıklarını dile getiren Finlandiya Başbakanı Petteri Orpo da Tusk’ı destekleyerek, yılın başında Rusya'nın gönderdiği göçmenlerin kendi topraklarına ulaştığını anlattı. Orpo, “Uzaktan manipüle edilen göçü engellemek için AB düzeyinde mevzuata ihtiyacımız var” diye ısrar etti.
Almanya, Fransa ve İspanya temkinli
Ancak bazı Avrupalı liderler, şimdiye kadar uygulanabileceği kanıtlanmayan öneriler hakkındaki şüphelerini dile getirdi. Almanya Başbakanı Olaf Scholz, geri gönderme merkezlerinin yalnızca küçük bir katkı sunacağını, Almanya gibi büyük ülkeler için çözüm olmadığını söyledi.
Belçika Başbakanı Alexander De Croo, “Merkezlerin geçmişte çok etkili olduğunu görmedik ve üstelik çok pahalı” dedi. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ise “Bu modelin başarılı olacağına dair şüpheliyim” yorumunu yaptı. İspanya Başbakanı Pedro Sanchez, geri gönderme merkezlerinin “sorunlarla mücadele etmediğini ve yeni sorunlar yarattığını” savundu.
Önerileri yanıtlayan Ursula von der Leyen, sığınma hakkının geçici olarak askıya alınmasına kendisinin açık olduğunu ancak birçok üye devletin buna karşı çıktığını söyledi.
Zirvede, AB liderleri arasında bir fikir birliği sağlanamadığı için üçüncü ülkelere kamplar kurulması konusu zirve sonuç bildirisinde açıkça yer almadı. AB liderleri, bildiride bunun yerine “düzensiz göçü önlemenin ve buna karşı koymanın yeni yollarının dikkate alınması gerektiği, ayrıca göçmenlerin geldikleri ülkeler ve geçiş ülkeleriyle işbirliğinin arttırılması” çağrısında bulundu.
Forum