NATO Devlet ve Hükümet başkanları zirvesi Letonya’nin başkenti Riga’da başlıyor. Zirvenin ana teması Afganistan olacak, ancak bununla birlikte ittifakı ilgilendiren diğer konular da ele alınacak. Bunların başında İttifakın soğuk savaşın sona ermesinden bu yana geçirmekte olduğu dönüşümün durumu ve ortaya çıkan yeni global tehditlerle nasıl baş edileceği konuları geliyor.
NATO’nun Darfur, Kosova, Irak ve Akdeniz’deki operasyonları da ele alınacak konular arasında ki, tüm bu konu ve bölgeler Türkiye’yi yakından ilgilendiriyor. Ankara’nın ayrıca Afganistan’a daha fazla birlik göndermesi yolunda yeni çağrılara maruz kalması da muhtemel gözüküyor.
Zirve öğleden sonra NATO Genel Sekreterinin bir konuşmasıyla açılacak. Zirveyi izlemek üzere yaklaşık 60 ülkeden 1700 gazetecinin basvurduğu belirtilirken, 26 NATO üyesinin devlet ya da hükümet başkanları burada olacak.
Türkiye'yi temsil edecek olan Başbakan Erdoğan’ın zirvenin yanı sıra çeşitli NATO üyesi ülke liderleriyle de ikili görüşmelerde bulunması bekleniliyor.
Bilindiği gibi NATO’nun bundan iki yıl önceki devlet ve hükümet başkanları zirvesi aralarında Letonya ve Bulgaristan gibi ülkelerin yer aldığı yedi yeni üyenin katılımıyla, İstanbul’da, Türkiye’nin başarılı bir organizasyonuyla yapılmıştı. Riga zirvesi, şu ana kadar özellikle medya düzenlemeleri açısından aynı başarıda gözükmüyor. Letonya yetkililerinin bütün vurguyu güvenlik üzerine yoğunlaştırmış olmaları, Letonya’nın başkenti Riga’da hayatı durdurmuş gözüküyor.
Letonya’nın başkenti Riga’da yapılan NATO zirvesinde enerji güvenliği ve Gürcistan konusu ön plana çıkmaya başladı.
Amerika Senatosu Dış İlişkiler Komisyonu başkanı Senatör Richard Lugar’ın, enerji güvenliği konusunun, NATO’nun üye ülkelerden birine yapılan bir saldırının tüm ittifaka yapılmış sayılacağını öngören 5.maddesine dahil edilmesini isteyen açıklaması Riga’daki NATO zirvesine birdenbire damgasını vurdu. Lugar’ın bu açıklaması, Letonya’da bulunan Gürcistan üst düzey yetkilileri ile NATO liderlerinin Gürcistan’ın NATO üyeliği sürecinin hızlandırılması konusundaki açıklamalarıyla birlikte Riga’daki gündemi Gürcistan’a odaklarken, gözler Rusya’nın muhtemel tepkisi konusunda Moskova’ya çevrildi.
Bu arada, soğuk savaş dönemlerini hatırlatan ilginç bir rastlaşma ile, Bağımsız Devletler Topluluğu zirve toplantısı da Beyaz Rusya’nın başkenti Minsk’de NATO zirvesiyle aynı gün başlıyor. Ancak, NATO zirvesine ev sahipliği yapan Letonya cumhurbaşkanı Vaira Vike-Freiberga’nin, Riga’da düzenlediği basın toplantısında kendisine yönelttiğim soru üzerine, “Nato’nun genişlemesi ve yeni üyeler alınması konusu, tamamıyla ve sadece üye ülkeleri ilgilendirir. Dışarıdakilerin ve üçüncü ülkelerin bu konuda söyleyecek hiçbir sözleri yoktur” şeklindeki sert cevabı, NATO’nun Rusya’nın tepkisinden endişeli olmadığı yorumlarına yol açtı.
Bu arada, Gürcistan’ın ittifaka muhtemel üyeliği ve Rusya ile çeşitli konulardaki anlaşmazlığı konusunda, Gürcistan parlamento başkanı Nino Burjanadze, Amerika Senato Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı Senatör Richard Lugar ve Letonya Savunma Bakanı Atis Slakteris Riga’da bir araya gelerek bir görüşmede bulundular. Rusya ile ortak sınırı olan Letonya parlamentosu 22 Kasım’da Gürcistan’ın NATO’ya katılma isteğine destek veren bir deklarasyon yayınlamıştı. Görüşme sonrası bir basın toplantısı düzenleyen üçlü, Gürcistan’ın ittifaka katılım sürecinin hızlandırılması konusunda ek önlemler alınması çağrısında bulundular.
Son zamanlarda Rusya’nın dış dünya ile ilişkilerinde öncelikli bir konuma yerleşen enerji güvenliği konusunun NATO’nun kurucu anlaşmasının 5.maddesine dahil edilmesini ve ittifak üye ya da ortaklarından birisinin enerji güvenliğinin tehdit edilmesinin, tüm ittifakın güvenliğine bir tehdit sayılmasını isteyen senatör Lugar, kendisine yönelttiğimiz, bu düşüncenin Bush yönetimi tarafından da paylaşılıp paylaşılmadığı yolundaki sorumuza, “Washington’da her yerde bu konuyu dikkatlere sunuyorum. Bu çeşitli çevrelerce paylaşılan genel bir duygudur” cevabını verdi. Lugar, NATO liderliğinin konuya ilişkin tepkisi sorulduğunda, Riga’ya bu konuyu NATO’nun dikkatine sunmak üzere geldiğini hatırlattı. Lugar, Riga’da yaptığı bir başka konuşmada da, “NATO’ya yönelik tehditlerin çağımızda değişik formatlarda ortaya çıktığını ve önümüzdeki on yıllarda Avrupa sahnesindeki muhtemel bir savaşın enerji yetersizliği ve manipülasyonu sebebiyle çıkabileceği” uyarısında bulundu. Lugar, “NATO’nun enerji güvenliği konusuyla ilgilenmeyi reddetmesi sorumsuzluk olur” şeklinde konuştu. Lugar, “üye bir ülkenin askeri bir blokaj ya da sınırlarında askeri bir boy gösterişe maruz kalması ile enerjisinin kesilmesi sebebiyle bir itaate zorlanması arasında nihai olarak çok az fark vardır,” dedi.
Şimdi tüm gözler, NATO liderleri ile Moskova’nın bu konuya nasıl yaklaşacaklarına çevrildi. Ancak Riga’da konuştuğumuz Rus bir uzman, bu konunun sözde gündeme getirilmesiyle, pratikte kabul edilip uygulanması arasında fark olduğuna işaret etti.
