Irak’ta her gün patlayan bombalar ve ülkenin dört bir yanına yayılmış mayın tarlaları, günde yaklaşık 3 milyon Iraklının yaşamını tehlikeye atıyor. Bazı tahminlere göre, Irak topraklarında gömülü mayın sayısı 20 milyona yakın. Amerika’nın Sesi muhabiri Margaret Beşir Erbil’de mayın temizleme çalışmalarını inceledi.
Bundan 9 yıl önce henüz daha 16 yaşında bir genç olan Erbilli Abdullah Kerim, arkadaşlarıyla birlikte kazdığı mayın tarlalarından mayın çıkararak bazen açık bir arazide, bazense yakındaki nehirde patlatırdı. Ancak bir gün yanlışlıkla bastıkları bir mayın tüm yaşamlarını değiştirdi.
“Birçok arkadaşım öldü, bense iki parmağımla sol bacağımı kaybettim” diye anlatan Kerim, patlayan mayının o gün çıkarmaya çalıştıkları 3. mayın olduğunu söylüyor. Abdullah Kerim’in hikayesi tek değil. İngiltereli mayın temizleme firması Mine Advisory Group, son 2 yılda mayın ve diğer patlayıcı maddelerden en az 350 Iraklının öldüğünü, 565’ininse ciddi şekilde yaralandığını belirtiyor. Mayın patlaması sonucu hayatını kaybeden ya da sakat kalanların çoğu, 5 ila 29 yaş arası gençler ve çoğu da erkek. Çoban ve çiftçilerin yanı sıra meraklı çocuklar mayın patlaması sonucu ölen ya da yaralanan grup arasında. Bu mayınların çoğu Saddam Hüseyin rejiminin en etkili olduğu 80’li yıllardan kalma. İran sınırında yoğunlaşan mayın tarlalarının Irak-İran savaşı sırasında yerleştirildiği tahmin ediliyor. Kuzeyde, Türkiye sınırına yakın yerlerde bulunan mayınlarsa, yine Saddam rejimince Kürtlere karşı önlem amacıyla konulmuş. Irak’ın diğer kesimlerinde ise, hem güvenlik güçleriyle direnişçiler arasında süren çatışmalar, hem de eski Irak ordusunun yerleştirdiği ya da Amerikan askerlerince düşürülen paylayıcılar birçok sivilin hayatını tehlikeye atıyor.
Mayın temizleme firmasının Irak’taki yetkilisi David Horrocks, özellikle kuzey kentlerinde en büyük tehlikenin mayın tarlaları olduğunu belirtiyor. Horrocks’a göre, orta ve güney Irak’taki en büyük tehdit ise patlamamış bomba parçaları. Bu tür patlayıcılardan ölenlerin çoğunun erkekler olması başka bir sorunu da beraberinde getiriyor. O da eve bakan aile ferdinin ölmesiyle ailenin girdiği ekonomik çöküntü.
İngiliz firma, bölge halkından oluşan 600 işçiye uluslararası standartlarda mayın bulma ve imha etme eğitimi veriyor. Salih Necim Ahmed de bunlardan biri. Şirketin projeye başladığı 1992 yılından beri firma çalışanı olan Ahmed, arazi operasyon şefliğine kadar yükselmiş. Ahmed’in sorumlu olduğu grup, kavurucu sıcakların yaşandığı şu günlerde bile çalışmalarını sürdürüyor. Ahmed, “Burayı tehlikeli maddelerden temizleyip tarıma açmayı planlıyoruz” diye konuşuyor. Şirket yetkilisi David Horrocks, 2003 yılından bu yana Kuzey Irak’ta 130 mayın tarlasının, yani 37 milyon metrekarelik bir alanın mayınlardan temizlendiğini belirtiyor. Ancak işlerinin burada bitmediğini söyleyen Horrocks, çocukların daha ilkokuldayken mayın konusunda bilinçlendirilmelerini sağlamak için 1500 ilkokul öğretmenine eğitim verdiklerini ve yeni bir müfredat oluşturma çalışmalarına yardımcı olduklarını belirtiyor.
Mayın temizleme ve diğer eğitim çalışmalarına, ne Irak hükümetinden ne de yerel Kürt yetkililerden maddi bir katkı gelmiyor. Şirketin bu konudaki destekçileri ise İngiliz, Amerikan, Hollanda ve İsveç hükümetleri. Mayın temizleme ekipleri ara vermeksizin çalışıyor. Ancak yine de, milyonlarca mayını barındıran ülkede her gün birçok sivil hayatından oluyor, tehlikeler devam ediyor. Aynen, bundan 9 yıl önce mayın patlamasında sol ayağını ve parmaklarını kaybeden Kerim’in 19 yaşındaki kardeşinin bir başka mayın patlamasında kaybetmesi gibi.
