Dünyanın sıcak çatışma noktalarından olan Gazze ve Haiti’de açlık o kadar vahim boyutlarda ki, her iki yerde de yüz binlerce insan açlıktan ölmemek için mücadele ediyor. Gazze'nin kuzeyinde kıtlık kapıda, Haiti'de ise yaklaşıyor.
Gıda güvenliği uzmanları ve yardım grupları, Gazze'de İsrail ve Hamas arasındaki savaşın yol açtığı açlığın ve Haiti'de suç çetelerinin ülkenin önemli devlet kurumlarına saldırmasıyla tırmanan krizin getireceği kayıplar konusunda uyarıda bulundu.
Dünya genelinde açlığı izleyen bir kuruluş olan Entegre Gıda Güvenliği Aşama Sınıflandırması'nın (IPC) raporuna göre Gazze'de neredeyse herkes yeterli gıda bulmakta zorlanıyor ve nüfusun yarısını oluşturan 1,1 milyon kişinin önümüzdeki haftalarda en yüksek düzeyde şiddetli açlıkla karşı karşıya kalması bekleniyor.
IPC raporunu hazırlayan araştırma grubu yaptığı açıklamada, çatışmaların sona ermemesi ve temel malzeme ve hizmetlere derhal erişim sağlanamaması halinde Gazze'de Mart ayının ortası ile Mayıs ayı arasında herhangi bir zamanda kıtlık yaşanabileceği uyarısında bulundu.
Yardım grupları, Haiti'de yaklaşık 1,4 milyon kişinin kıtlığın eşiğinde olduğunu ve 4 milyondan fazla kişinin gıdaya erişim konusunda yardıma ihtiyacı olduğunu söylüyor.
Peki bir bölgenin kıtlığa düşmesi ne anlama geliyor? Ve bu bölgelerde kıtlık nasıl bu kadar hızlı yayılabiliyor? İşte bilmeniz gerekenler:
Kıtlık nedir?
IPC, 15 küresel kuruluş ve hayır kurumundan oluşan bir grup tarafından 2004 yılında Somali'deki kıtlık sırasında oluşturuldu. Grup, gıdaya erişimi ve açlık seviyelerini izlemek için beş kademeli bir ölçek kullanıyor.
Raporda ‘kıtlık’ en üst kademe olan 5. aşama olarak adlandırılıyor ve "kısa vadede ölüme yol açma potansiyeli olan, tüm bir nüfus ya da nüfusun bir alt grubu için gıdaya mutlak erişilemezlik" anlamına geliyor.
Bir bölgede, hanelerin yüzde 20'sinde aşırı gıda eksikliği olduğunda, çocukların yüzde 30'u akut yetersiz beslenmeden muzdarip olduğunda ve her 10 bin kişi başına günde en az iki yetişkin veya dört çocuk tamamen açlık veya yetersiz beslenme ve hastalık etkileşimi nedeniyle öldüğünde, o bölgede kıtlık ortaya çıkıyor.
En üst seviye olan kıtlık, gıda ihtiyacının 3. aşama "kriz" ve 4. aşama "acil durum" seviyelerini takip ediyor. IPC'ye göre, dünya genelinde yaklaşık 158 milyon insan açlık krizi ya da daha kötü durumlarla karşı karşıya.
Action Against Hunger (Açlığa Karşı Eylem) adlı yardım grubunun teknik hizmetler ve inovasyon direktörü Tobias Stillman, Associated Press’e (AP) e-posta yoluyla yaptığı açıklamada, her iki yerdeki gıda krizlerinin derinliği yeni olsa da, altta yatan koşulların yeni olmadığını söyledi.
Stillman, savaştan önce bile Gazzeliler’in yüzde 80'inin insani yardıma muhtaç olduğunu ve hanelerin neredeyse yarısının yeterli gıdaya sahip olmadığını söyledi.
Haiti'de de milyonlarca kişi halihazırda acil durum seviyelerinde açlık ve kriz seviyelerinde gıda ihtiyacı ile baş etmeye çalışıyordu.
Stillman, "Aileler ve tüm uluslar uçurumun kenarına bu kadar yakın yaşadıklarında, çatışma veya diğer şokların onları felakete sürüklemesi çok kolaydır" diyor.
Açlık, yetersiz beslenme ve açlıktan ölme nedir?
Stillman, açlığın "vücudumuz yiyeceğe ihtiyaç duyduğunda ya da yiyecek beklediğinde" ortaya çıkan duygu için kullanılan gayri resmi bir terim olduğunu söylüyor.
Yardım gruplarının tanımına göre açlık, insanlar uzun bir süre boyunca yeterli beslenmeyi karşılayamadıkları veya fiziksel olarak elde edemedikleri zaman ortaya çıkıyor.
Yetersiz beslenme ise, insanların büyümek ve düzgün çalışmak için doğru kaloriyi alamadıkları zaman ortaya çıkan ve sağlık sorunlarına yol açan tıbbi bir durum.
Yetersiz beslenmenin en ölümcül şekli, çocukların boylarına göre çok zayıf olduğu durumlarda ortaya çıkan şiddetli akut yetersiz beslenme.
Stillman, yetersiz beslenmeyle ilgili olarak, "Bu, şiddetli bir açlık krizinin neden olduğu aniden ortaya çıkabilir veya zaman içinde oluşabilir" dedi.
Açlıktan ölümün eşiğine gelmek ise teknik bir terim değil ancak gıda eksikliğinden kaynaklanan aşırı acı veya ölümü tanımlıyor.
Stillman, açlıktan ölümün "şaşırtıcı derecede hızlı" gelebileceğini söyledi.
Yiyecek olmadan, vücut önce karbonhidratları ve yağları kullanıyor, ardından kas ve hayati organlar da dahil olmak üzere proteini parçalamaya yöneliyor. Vücut, sindirim de dahil olmak üzere fonksiyonlarını durdurmaya başlıyor ve bu da mevcut besinlerin emilimini zorlaştırıyor. Vücut enerjiyi korumaya çalışırken insanlar aşırı yorgunluktan muzdarip oluyor ve halsizleşiyor.
Kişi açlıktan ölmenin eşiğine geldiğinde, özel tedavi olmadan organlar çalışmayı durduruyor ve vücudun savunması enfeksiyonla mücadele edemiyor. Çoğu zaman gıdasız kalan insanlar yaygın enfeksiyonlardan ölüyor. Bu gerçekleşmezse, hayati organlar kapanıyor ve kalp duruyor.
Kimler en savunmasız durumda?
5 yaşından küçük çocuklar, hamile ve emziren kadınlar, yaşlılar ve altta yatan sağlık sorunları olan kişiler yetersiz beslenme açısından en fazla risk altında olan gruplardır.
Uzmanlar, Gazze'de olduğu gibi akut krizlerde yetersiz beslenmenin ilk olarak en küçük çocukları etkilediğini belirtiyor.
Kıtlık ilan edilirse ne olur?
Kıtlık ilanı Birleşmiş Milletler'in (BM) üst düzey yetkilileri tarafından IPC kriterlerine göre yapılıyor.
Böyle bir deklarasyonun BM üyeleri ya da devletler üzerinde bağlayıcı bir yükümlülüğü yok, ancak küresel dikkatin soruna odaklanmasını sağlıyor.
Forum