2007’den beri Gazze Şeridi’ni yöneten Filistinli örgüt Hamas, 7 Ekim’de “Aksa Tufanı” adını verdikleri operasyonla Gazze Şeridi yakınındaki farklı noktalardan İsrail kentlerine sızarak saldırılar başlattı. Hamas’ın 1987’deki kuruluşundan bu yana İsrail’e karşı düzenlediği bu en kapsamlı saldırılar, dünya gündeminde de ABD’de gerçekleşen en büyük terör eylemiyle özdeşleştirilerek “İsrail’in 11 Eylül’ü” olarak tanımlandı.
İsrail’in de Hamas’a karşı misilleme operasyonlarına devam ettiği savaşın 10’uncu gününde, İsrail tarafından bombalanan Gazze'de hayatını kaybedenlerin sayısı 2 bin 750'ye çıkarken, Hamas'ın başlattığı saldırıda ölen İsrailli sayısı ise 1400’e ulaştı.
VOA Türkçe, İsrail’e beklenmedik bir anda başlattığı saldırılarla dünyada şaşkınlık yaratan Hamas’ın tarihçesini derledi.
Filistin’de sol direniş çizgisinden İslamcılığa
Hamas, 1987 yılında İsrail’in Filistin topraklarını işgal etmesine karşı ilk büyük başkaldırı dalgası olan Birinci İntifada günlerinde doğdu. Mısır’daki Müslüman Kardeşler'in Filistin uzantısı olarak kurulan örgütün resmi adı İslami Direniş Hareketi.
1960’lardan itibaren Filistin’in İsrail işgaline karşı direnişinde, Yaser Arafat’ın kurucusu olduğu El Fetih’in başını çektiği Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) bünyesinde yer alan milliyetçi ve sol eğilimli örgütler ön plandaydı. 1979 İran İslam Devrimi sonrasında bölgede İslamcılığın güçlenmesinin de etkisiyle Hamas’ı kuran kadrolar, Mısır’daki Müslüman Kardeşler örgütünün İslamcı çizgisini Filistin’e taşıdı. Örgütü kuranların başında din adamı Şeyh Ahmed Yasin bulunuyordu.
Yıllarca İsrail hapishanelerinde kalan ve aynı zamanda yarı felçli olan Yasin, 2004’te bir İsrail saldırısında Gazze’de hayatını kaybedinceye kadar Hamas’ın ruhani lideri olarak kaldı.
Örgütün kuruluş bildirgesinde, günümüzde İsrail ile Filistin yönetiminin yer aldığı topraklar tarihi Filistin toprakları olarak tanımlanıyordu. Kuruluş amacıysa, İsrail’in tamamen ortadan kaldırılarak yerine İslami bir Filistin Devleti kurulması olarak açıklanıyordu.
Hamas bu nedenle 1990’lar ve 2000’lerin başında İsrail-Filistin arasında başlayan barış görüşmelerine de karşı çıktı.
Silahlı eylemler
Hamas, 1989 yılından itibaren siyasi faaliyetlerinin yanı sıra silahlı eylemlere de başladı. 1991’de örgütün silahlı kanadı İzzeddin El Kassam Tugayları kuruldu. Bu grup adını, Filistin topraklarına yerleşen Yahudi gruplara karşı mücadele eden ve 1935’te İngilizlerle girdiği çatışmada öldürülen din adamı İzzeddin El Kassam’dan aldı. Bir Filistinli sivilin öldüğü ve sekiz İsrail askerinin yaralandığı ilk intihar saldırısı 1993’te Batı Şeria’da gerçekleştirildi. Hamas’ın yıllar içinde arttırdığı saldırılarında birçok İsrail askerinin yanı sıra İsrailli siviller de hayatını kaybetti.
Askeri kapasitesini giderek geliştiren örgüt 2000’lerden itibaren roket teknolojisine yoğunlaştı. “Kassam 1” adını taşıyan ilk füzeyle, 2001 yılında İkinci İntifada döneminde İsrail’in Sderot şehri vuruldu. Hamas’ın sahip olduğu füze kapasitesinin giderek gelişmesinde, İran ve başta Katar olmak üzere Arap ülkelerinden aldığı desteğin etkili olduğu öne sürülüyor.
Günümüzde altı tugayın birleşmesinden oluşan örgütün silahlı kanadının, 30 bin civarında silahlı üyeyi barındırdığı biliniyor. Hamas, silahlı eylemleri dolayısıyla Avrupa Birliği (AB) ve diğer Batılı ülkelerin terör örgütleri listesinde yer alıyor.
Hamas iktidarda
İsrail’in Gazze Şeridi’nden çekilmesinin ardından 2006 yılında Filistin’de yapılan genel seçimlere Hamas da katıldı. Hamas seçimden önde çıkarak Filistin Ulusal Yönetimi Yasama Konseyi’nde çoğunluk elde etti. Seçimlerin ardından El Fetih ile Hamas arasında meydana gelen yoğun silahlı çatışmalar sonucunda, Hamas 2007'de Gazze'yi kontrol altına aldı. 2007’den itibaren Hamas Gazze’yi, El Fetih ise Batı Şeria’nın İsrail işgali altında bulunmayan bölgelerini kontrol etmeye başladı.
İsrail ise Hamas'ın yönetimi ele geçirmesine, Gazze'ye abluka uygulayarak karşılık verdi. Örgütün silah tedarik etmesini engelleme gerekçesiyle, bölgeye insan ve mal giriş çıkışını da kısıtladı.
Türkiye-Hamas ilişkileri
Hamas’ın iktidara gelmesinin ardından örgütün liderlerinden Halid Meşal Ankara’ya da sürpriz ziyarette bulundu. Bu ziyaret Türkiye’nin ilişkilerini normalleştirmeye çalıştığı İsrail yönetimi tarafından hoş karşılanmadı. Meşal ve beraberindeki Hamas heyeti Dışişleri Bakanlığı yetkilileriyle görüşürken, gayri resmi bir ziyaret olması nedeniyle dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından kabul edilmedi.
2012’de ise Gazze’deki Hamas hükümetinin lideri İsmail Haniye ilk yurt dışı ziyaretinde Ankara’ya gelerek, Cumhurbaşkanı Erdoğan’la görüştü. Mavi Marmara saldırısının ardından İsrail’le sert gerilim yaşanan dönemde Haniye’nin ziyareti Türkiye’de destek topladı.
Kuruluşundan bu yana Hamas, Türkiye’de terör örgütü ilan edilmese de AK Parti iktidarı dönemine dek hoş karşılanmadı. 2006 yılında Hamas’ın iktidara gelmesinin ardındansa AK Parti hükümeti Hamas’la temaslarını arttırdı.
Hamas’ın güncel bakış açısı
Hamas en son 2017’de yayımladığı bildirgesinde, İsrail’in varlığını hala reddetmesine karşın iki devletli çözüme giden yolda yaklaşımını da değiştirmiş durumda.
Yeni bildirgede, 1967 öncesindeki sınırlar olarak bilinen Gazze, Batı Şeria ve Doğu Kudüs’te bir Filistin devletinin kurulması amaçlandığına yer veriliyor.
7 Ekim’de başlayan savaşta özellikle sivilleri hedef alan saldırıları yüzünden tepki çeken örgütün, varlığını reddettiği İsrail ile gelecekte çözüm için müzakere masasına oturup oturmayacağı ise merak konusu.
Forum