Rusya-Ukrayna savaşı devam ederken, NATO Liderler Zirvesi, yeniden kritik bir gündemle toplanıyor. Ukrana’ya verilecek güvenlik garantileri, silah ve mühimmat yardımının artırılması ve müttefiklerin savunma yatırımlarını bütçelerinin yüzde 2’sinin üzerine çıkarma hedefi, zirvenin en önemli gündem başlıklarından olacak.
Zirvede NATO bölgesel planları tartışılıp onaylanacak, Ukrayna’nın NATO’ya üyelik talebine yanıt olarak NATO-Ukrayna Konseyi’nin oluşturulması ele alınacak.
Liderlerin ikili görüşmelerine sahne olacak zirvede, Türkiye-İsveç krizinin çözümü de önemli yan başlıklar arasında yer alacak. Ancak zirvenin ana gündemi, Rusya’ya karşı saldırıya başlayan Ukrayna’ya daha fazla destek olacak.
Rusya-Ukrayna savaşının gidişatını da belirleyecek bu zirvede, askeri açıdan gelinen noktada bir bilanço çıkarılacak ve atılması gereken yeni adımlar değerlendirilecek.
Fransa’nın önemli savunma uzmanlarından, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un savunma eski danışmanı ve NATO eski misyon şefi General Dominiaue Trinquand, Ukrayna-Rusya savaşında gelinen askeri aşamayı ve NATO zirvesinde bu konuda atılması beklenen adımları değerlendirdi.
VOA Türkçe’ye söyleşi veren General Trinquand, Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski’nin “NATO’dan davet bekliyoruz” açıklamasının, “gerçekleştirilebilir” olmadığını, İsveç’in ise NATO üyesi olmasa bile fiilen AB üyeliği sayesinde askeri koruma altında olduğunu belirtti.
VOA Türkçe: Madrid zirvesinden bu yana NATO Rusya-Ukrayna savaşında nasıl ilerledi? Geldiğimiz noktayı değerlendirir misiniz?
General Trinquand: Hatırlatmak isterim ki, NATO; üyelerine saldırı olması durumda, savunma amaçlı bir örgüt. Geçmişte reaktif, pasif bir savunma çizgisi izlerken şimdi, daha aktif ve hızlı tepki gösterme yeteneğine sahip. Güçlerini Polonya, Romanya, Estonya, Litvanya’da daha hızlı yerleştirme kapasitesine sahip. Örnek verecek olursak, Fransız ordusu bir gücü konuşlandırmak için önceden 6 ayda hazırlanırdı. Şimdi sadece 1 ayda bunu yapabiliyor. Birinci nokta bu. Daha büyük bir tepki kapasitesi ve daha büyük hacime geçti. 300 bin askeri var şimdi. İkinci konu, bu zirvede bundan sonra Ukrayna’ya ne tür garantiler verilecek. Vilnius zirvesinin ana konusu bu olacak. Yani, Ukrayna NATO’ya dahil edilmeden ne tür garantiler verilebilir. Eğer Ukrayna NATO’ya çağrılırsa, bu NATO’nun savaşa girmesi anlamına gelir. Bugün bu olanaksız. Dolayısıyla, Ukrayna’ya Rusya’nın daha uzağa gidemeyeceğini anlaması ve zamanla istediğinin tam tersini elde etmesini sağlamak için güvenlik garantileri verilmeli. Ukrayna AB’ye eklenecek, çünkü AB’ye üye olunca bir savunma şemsiyesi elde edecek ve zamanla NATO tarafından da savunulması sağlanacak.
“Ukrayna ilk adımı AB ile atacak”
VAO Türkçe: NATO’da davetiye bu sefer beklenmiyor. Sanırım siz de aynı beklenti içindesiniz.
General Trinquand: İlk adım AB aracılığıyla olacak. Adaylık süreci açıldı. Halbuki NATO’da üyelik perspektifinden söz ediliyor. İkisi arasında çok büyük fark var.
VOA Türkçe: AB’nin 47/2 maddesine gönderme yapıyorsunuz bu durumda?
General Trinquand: Bu maddeeyi hatırlatmakta haklısınız. Çok az insan bundan haberdardır. Bu madde NATO’nun 5’inci maddesinin AB Anlaşması’ndaki benzeridir. AB üyesi tüm ülkeler bu 47/2 maddesi kapsamındadır. Burada bir parantez açmak isterim, örneğin Türk vetosu nedeniyle NATO’ya giremeyen İsveç, fiilen 47/2 maddesiyle zaten koruma altında.
VOA Türkçe: ABD, Fransa, Almanya Ukrayna’nın katılımına karşı çıkıyor. Zelenski dahil tüm taraflar Ukrayna’ya davetiye çıkarılmayacağını artık biliyor. Zelenski ısrarla davetiye beklediklerini söyleyerek nereye varmak istiyor o zaman?
General Trinquand: Cumhurbaşkanı Zelenski çok iyi biliyor ki Rusya Ukrayna’ya saldırdı çünkü Ukrayna NATO üyesi değildi. Eğer NATO üyesi olsaydı, bu saldırı olmazdı. Bu adımlarıyla NATO’ya daha da yaklaşmak istiyor. Ama NATO ülkelerinin de kendi çıkarları var ve bu çıkarlar doğrultusunda, Rusya ile savaşa girmek istemiyorlar.
VOA Türkçe: Stoltenberg’in görev süresinin 1 yıl daha uzatılması nasıl yankı buldu?
General Trinquand: Bana kalırsa, Stoltenberg’in görev süresinin uzatılması büyük bir olay değil. Genel Sekreter ittifakta uygulayıcı bir role sahip. Yani hiçbir karar alma yetkisi yok. NATO üyesi ülkeler karar veriyor. Ama onun yerine birisini bulmak zor oldu, bu nedenle görev süresi bir sene daha uzatıldı, hepsi bu.
VOA Türkçe: Zelenski Biden, Macron gibi liderlerle Zaporijya nükleer santralindeki Rus tehdidini konuştu. Sizce bu santral etrafında nükleer bir tehdit var mı?
General Trinquand: Putin herşeyi, en kötü ihtimaller de dahil, her şeyi yapma kapasitesine sahip. Bunu akıllarda tutmakta fayda var. Ama Zaporijya tehlikesine daha sakin bakmakta fayda var. Avrupa’nın en büyük santrali ama şu an işlemiyor, durmuş vaziyette. Burada tehlikeli olabilecek nokta radyoaktif atıkların yayılması ihtimali. Rusya toprak yakarak ya da baraj bombalayarak toprakları sele verme taktiğini uyguluyor. “Toprak kirletme” taktiğini de uygulayabilir, askeri terminolojide söylediğimiz gibi radyoaktif atıkları patlatarak, onların koruma sistemlerini tahrip edebilir. Böyle bir durumda bulaşma tehlikesi ortaya çıkar. Dikkat edelim bu bir nükleer patlama tehlikesi yaratmaz. Bulaşıcı bir tehlike ortaya çıkar. Yani bu yakın çevre için bulaşıcı bir tehlike oluşturur.
VOA Türkçe: NATO’nun bölgesel planları askeri açıdan bakıldığında, daha güçlü bölgesel savunma alt yapısını konuşlandırmayı hedefliyor. Bu planların etkin olacağını düşünüyor musunuz?
General Trinquand: NATO’nun bir savunma örgütü oluğunu yeniden hatırlatmak isterim. Rusya biliyor ki NATO’ya saldıramaz. Bölgesel güvenlik planları, Rusya’nın nüfuz bölgelerini ilerletmesinin önüne set çekecek. Belarus ve Ukrayna Nato üyesi değil ama Baltık ülkelerini düşünelim. Bunlar eski Rus egemenliği altındaki ülkeler. Estonya, Litvanya, Letonya, Rus saldırasından çok korkuyor.
VOA Türkçe: Bir başka konu da Stratejik Konsept metninde Çin’e ayrılan bölüm. Geçtiğimiz stratejik belgede “sistematik rakip” olarak tanımlandı. ABD başta olmak üzere, bu zirvede Çin konusunda bir adım daha ileri gidecek adımlar atılır mı?
General Trinquand: Fransa tümüyle NATO’nun Asya’ya yayılmasına karşı. Hatırlatmak isterim, adından da anlaşılacağı gibi, NATO bir kuzey atlantik paktı. Coğrafi olarak ve tehlikeler açısından konuları sınırlandırmak gerekir. Çin ile bir savaş bugünün konusu değil, aciliyet yok. Belki bir rekabet sorunu var, Tayvan sorunu var ama başka türlü çözmek gerekir bu sorunu. Ordular arası bir çatışma görmüyorum. Çin ordusu da hiç hazır değil buna. Üstelik Ukrayna onlar için bir ders. Rusya’nın yenilgisini görüyor. Çin, Çin Denizi’nde Tayvan’a karşı durumunu değerlendiriyor ve bence hiç şansları olmadığını görüyorlar.
VOA Türkçe: Son iki sorum savaş ve barış üzerine olacak. Bu savaş askeri olarak nasıl ilerleyecek önümüzdeki günlerde:
General Trinquand: Ukrayna karşı saldırı için 60 bin adam hazırladı. Bunların yalnızca yüzde 10’u angaje oldu, güçlü bir hazırlık var. Ama Ukrayna Rus savunmasının zaafiyet noktalarını bulmalı. Eğer bu zayıf fay hatlarını bulursa Rus savunmasını kırabilir. Ve Ukrayna’daki tüm Rus savunmasını alt üst edebilir. Eğer bu fayı bulamazsa, cephe bloke olur ve savaş aşırı uzar. Ruslar geriye gidemezler, Ukraynalılar da ilerleyemezler. Ukraynalılar toprak alarak ilerlememeli, kesinlikle bu hataya düşmemeli. Çünkü toprak ala ala ilerleme tekniğini seçerse, çok güç kaybeder, bunun için yeterli rezervi yok. Sonuçta iki olasılık var. Ya savunmayı kıracak ve gerçekten koşulları değiştirecek ya da savunmayı kıramayacak, cephede bloke olacak, savaş pozisyon savaşına dönecek.
VOA Türkçe: Barış için bir çaba var mı? Ne zaman barıştan söz etmeye başlayabiliriz?
General Trinquand: “Eğer barış istiyorsanız savaşa hazır olun” deriz biz askerler. NATO da bunu yapıyor. Avrupa kıtasının barışı için çalışıyor. Güçlü olursak Rusya daha fazla ilerleyemez. İkinci nokta, Ukrayna’nın uluslararası sınırlarını yeniden bulması. Rusya BM Güvenlik Konseyi’nde imzaladığı anlaşmaları savaşı kullanarak kırmak istiyor. Rusya kendisini katlanılmaz bir duruma soktu. Dünyanın paryası oldu. Ukrayna savaşını kesinlikle kaybedecek. Ama burada endişe edilen “kelebek etkisi” yani bu savaş Rusya’ya tek taraflılık ve Amerika’nın üstünlüğüne meydan okuma olanağı verdi. Burada tohumlar ekildi ve başka bölgelere sıçrama kaygısı her zaman var.
