Üst düzey bir ABD Savunma Bakanlığı yetkilisi bugün yaptığı açıklamada, İran'ın "yaklaşık 12 gün" içinde bir nükleer bombaya yetecek kadar fisil (Kendiliğinden ya da nötronlarla tepkimeye girerek çekirdek bölünmesi oluşturan) madde üretebilecek seviyeye geldiğini söyledi. 2015 İran nükleer anlaşması yürürlükteyken bu sürenin bir yıl alacağı tahmin ediliyordu.
Savunma Bakanlığı Politikalardan Sorumlu Müsteşarı Colin Kahl, Temsilciler Meclisi'ndeki oturumda soruları yanıtladı. Kahl, bir Cumhuriyetçi Kongre üyesinin Demokrat Başkan Joe Biden'ın neden Kapsamlı Ortak Eylem Planı (JCPOA) adı verilen nükleer anlaşmayı yeniden canlandırmak istediğini sorduğunda bu yanıtı verdi.
Savunma Bakanlığı'ndaki yetkili üçüncü isim olan Kahl, "Çünkü İran'ın nükleer kapasitesi biz JCPOA'den ayrıldığımızdan beri belirgin ölçüde arttı. 2018'de eski yönetim JCPOA'den çıkma kararı aldığında İran'ın bir bomba için gerekli fisil maddeyi üretmek için yaklaşık 12 aya ihtiyacı vardı. Şimdi bu yalnızca 12 gününü alacak" dedi.
Kahl, "O nedenle sanırım hala bu konuyu diplomatik olarak çözebileceğimiz ve nükleer programını yeniden dizginleyebileceğimiz; bunun diğer seçeneklerden daha iyi olduğu görüşü hakim" dedi.
Amerikalı yetkililer İran'ın nükleer bomba üretmeye karar vermesi halinde bunun ne kadar zamanını alacağını haftalarla ifade ediyordu. Kahl ilk kez bu konuda bu kadar spesifik konuştu.
Amerikalı yetkililer İran'ın fisil madde üretmeye yaklaştığını söyleseler de nükleer bomba yapmak için gerekli teknoloji konusunda ustalaşmadığını düşündüklerini söylüyorlar.
Dönemin ABD Başkanı Donald Trump 2015'te yapılan uluslararası nükleer anlaşmayı (JCPOA) 2018'de terk etme kararı almıştı. Anlaşma İran'ın nükleer programını kısıtlarken Tahran'a yönelik yaptırımları hafifletiyordu.
Trump'ın Tahran'a yaptırımları yeniden başlatması İran'ın durdurduğu nükleer faaliyetlerini yeniden başlatmasına neden olmuş; ABD, Avrupa ve İsrail'in İran'ın nükleer bomba üretebileceği kaygılarını yeniden canlandırmıştı.
Biden yönetimi anlaşmayı canlandırmak için iki yıl boyunca uğraştı ancak henüz başarılı olamadı.
UAEA İran'dan açıklama istiyor
Birleşmiş Milletlere bağlı Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi (UAEA), Ferda uranyum zenginleştirme tesisinde, silah sınıfına çok yakın, yüzde 83,7 saflığa kadar zenginleştirilmiş uranyum parçacıklarının kökeni konusunda İran'la görüşmelerde bulunuyor. IAEA, Reuters haber ajansının konuyla ilgili bugün elde ettiği raporu doğruladı.
Diplomatlar IAEA'nın İran'ın yüzde 60'a kadar uranyum zenginleştirdiği Ferda Yakıt Zenginleştirme Santralı’nda yüzde 83,7 saflıkta uranyum izlerine rastladığını bildirmişti. Nükleer silah yapılabilmesi için gerekli uranyum saflık oranı yüzde 90. Bazen uranyum saflaştırma oranında yükseliş olabileceği, bunun kazara meydana gelebileceği belirtilse de bu oranın çok fazla olması dikkat çekiyor.
Kalıntılara yüzde 60 seviyesinde uranyum zenginleştiren birbirine bağlı iki gelişmiş santrifüj kümesinin ürünlerinde rastlandı. UAEA daha önceki bir raporda İran'ı, bu basamaklarda kendisine bilgi vermeden önemli değişiklikler yaptığı için eleştirmişti.
IAEA üye ülkeleri bilgilendirmek için hazırladığı raporda konuyu İranlı yetkililerle görüşmekte olduğunu belirtti.
İran, IAEA'ya yüzde 60 zenginleştirilmiş ürünün işlemleri sırasında (Kasım 2022) geçiş döneminde veya besleme silindiri değiştirilirken zenginleştirme seviyelerinde istenmeyen dalgalanmalar meydana gelmiş olabileceğini bildirdi.
Raporda ayrıca son çeyrek raporundan bu yana İran'ın yüzde 60 zenginleştirdiği uranyum miktarının 25,2 kilogramdan 87,5 kilograma çıktığı belirtildi. Bu ve daha düşük seviyede zenginleştirilen toplam uranyum miktarının 3 bin 760 kilogram olduğu sanılıyor.
IAEA'ya göre yüzde 60 seviyesinde zenginleştirilmiş 42 kilogram uranyum, "nükleer patlayıcı cihaz üretme olasılığının dışlanamadığı yaklaşık nükleer malzeme miktarı" olarak tanımlanan önemli ölçüyü ifade ediyor.
Üst düzey bir diplomat, pratikte 55 kilogramdan fazla yüzde 60 zenginleştirilmiş uranyumun bir bomba yapabileceğini çünkü zenginleştirme işlemi sırasında malzemenin bir kısmının harcandığını belirtti.
İran nükleer silah üretmeye çalıştığı iddialarını reddediyor ve nükleer teknolojisini sivil amaçlarla kullanmak istediğini söylüyor.
İkinci bir rapor, yıllar süren araştırmaların sonunda İran'da ibraz edilmemiş üç tesiste uranyum izi bulunduğunu bildirmişti. Rapor gelecek hafta yapılacak IAEA'nın 35 ülkeli yönetim kurulu toplantısı öncesinde açıklanacak.
