Türkiye’de kamu bütçesinde en az 195 milyar liralık maliyet yaratarak 2,2 milyon kişiye erken emeklilik kapısını açacak yasa teklifi, prim gün sayısı, başlangıç günü ve stajyerlik günleri başlıklarında tartışılıyor.
TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda, emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) ile ilgili “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” görüşmeleri iktidar ile muhalefet arasında tartışmalara sahne oluyor.
AKP’li Komisyon Başkanı Cevdet Yılmaz’ın başkanlığındaki görüşmelerde, CHP’li vekiller, teklif görüşmelerinde “2000 Sonrası için Adalet” “Aynı Yaş Aynı Prim Günü Farklı Emeklilik” gibi eleştirileri özetleyen yazılı afişler açtı. HDP’li vekiller de EYT’nin başlangıç tarihine ilişkin afişlerle eleştiride bulundu. CHP’liler, AKP-MHP’nin yasa teklifiyle EYT’lilerle ilgili “prim gün sayısı mağduru”, “çıraklık ve stajyerlik mağduru” ile “deprem mağduru” gibi yeni mağduriyetler yarattığını ifade etti. İktidar cephesine teklif kapsamını genişleme çağrısı içeren afişler nedeniyle CHP’liler ile AKP’liler arasında sözlü atışmalar yaşandı. CHP Muğla Milletvekili Süleyman Girgin’in, “Kemal Kılıçdaroğlu söylüyor, siz yapıyorsunuz" demesi üzerine AKP İzmir Milletvekili Yaşar Kırkpınar, “Kılıçdaroğlu’nun sözü geçiyorsa önce aday olsun” dedi. Buna karşı Girgin, “Aday olacak zaten” derken, CHP Uşak Milletvekili Özkan Yalım’ın “15 Şubat'tan sonra görürsünüz” ifadesi göze çarptı. CHP İzmir Milletvekili Kani Beko ise, “Yar saçların lüle lüle Recep sana güle güle” diye AKP’lilere seslendi.
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) Federasyonu Başkanı Gönül Boran Özüpak ise, AKP milletvekillerine hitaben “Neden 2023 seçimlerinde, yönetildiğimiz 20 yıllık iktidarınızda dile gelmedi de şimdi dile geliyor? Hepimizin aklında soru işareti var” dedi.
AKP-MHP emekli maaşlarını iyileştirmeyi kabul etmedi
Komisyon görüşmelerinde muhalefet cephesince verilen çok sayıda yasa teklifinde değişiklik yapılmasına ilişkin önergeler de reddedildi.
TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda, EYT’yle ilgili yasa teklifine ilişkin muhalefetçe yapılan şu konulardaki değişiklik önerileri AKP ve MHP’nin oy çokluğuyla reddedildi:
• 8 Eylül 1999 tarihinden önce stajyerlik ve çıraklık yapanları EYT düzenlenmesinden yararlandırma önergesi,
-
1999 Marmara depremi nedeniyle EYT kapsamı başlangıç tarihinin 31 Aralık 1999 olarak uygulanması önergesi,
-
En düşük emekli maaşı 8.500 TL olmak şartıyla emekli maaşlarında iyileştirme yapılması önergesi,
-
Emekli aylıklarındaki enflasyon kaybını önlemek için yüzde 30 olarak uygulanan refah payının yüzde 100’e çıkarılması önergesi.
Bu arada AKP Grup Başkanvekili Bülent Turan ise, TBMM Genel Kurulu’nda konuşmasında, Komisyon’daki çalışmalar halen devam etmesine rağmen “Bugün komisyon çalışmalarının bitmesini öngörüyoruz. Nihayetinde tüm gündemin önüne alarak haftaya salı Genel Kurul'da görüşmeyi planlıyoruz” dedi.
SGK: EYT’nin 2023 yılı maliyeti 194,4 milyar lira
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Başkanı Kürşad Arat ise, Türkiye’deki emekliler ve erken emeklilik düzenlemesine ilişkin bilgileri paylaştı. Arat’ın açıklamasına göre; emeklilikte yaş şartı bu teklif uyarınca kaldırıldığında pirim gün sayısını tamamlayan 2,2 milyon kişi, teklif Mart ayında yürürlüğe girerse hemen emekli olabilecek. SGK veri tabanında müstakbel EYT’lilerden 1,7 milyonu işçi, 89 bini kendi nam ve hesabına çalışan esnaf gibi 4B’liler, 496 bini ise memur olarak kayıtlı.
Türkiye’de Mart ayı itibarıyla 2,2 milyon kişiyi erken emekli etmek için devlete sadece 2023 yılı için toplam 194,4 milyar liraya mal olacak. SGK, çalışan EYT’lilerin nedeniyle 2023 yılında 45,5 milyar lira prim kaybı yaşayacak.
EYT düzenlemesinden yararlanacak 2,2 milyon kişi eğer çalışmaya devam ederse bunun kamuya 10 aylık maliyeti ise, 6,3 milyar lira, yüzde 75’nin devam etmesi durumunda ise 4,7 milyar lira olacak.
SGK Başkanı Arat, ayrıca EYT'liler ve emeklilerle ilgili “2,2 milyon sigortalının ortalama yaşı 48,5 ve ortalama emekliliğe kalan süresi ise 6,3 yıldır. Ülkemizde mevcut durumda yıl içinde emekli olanların ortalama yaşı kadınlarda 54,1, erkeklerde ise 54,3’tür. Hemen emekli olabilecek 1,7 milyon işçinin yaklaşık yüzde 87’si (1,4 milyon) aktif çalışma hayatında yer almaktadır” bilgilerini verdi.
SGK’dan emekli maaşı alanlar 2000’lerin başında 6,5 milyon seviyesinde iken bugün itibarıyla 13,9 milyon kişiye ulaşmış durumda. Ayrıca 3,5 milyonu işçi, 619 milyonu 4B’li, 669 bini memur olmak üzere emekli olmayı bekleyen 4,8 milyon kişi daha var.
AKP-MHP’li grup başkanvekilleri teklifi savundu
Komisyon’daki tartışmalar sonrasında ilk önce teklif sahibi AKP Grubu adına Başkanvekili Muharrem Akbaşoğlu söz aldı. Akbaşoğlu, teklif ile EYT’lilere prim günü düzenlemesiyle yeni şart getirildiği görüşüne ve eleştirilere karşılık özetle “Bu, apaçık bir yalan. Ortaya koyduğumuz teklifle yeni şart yani 'kademeli prim şartı' getirildiği sözü iftiradır, yalandır, teklif sahiplerine bühtandır. Teklifimizde hiçbir eksiklik yok. Prim gün sayısı, çalışma süresi ve yaş şartından iki şartı yerine getirenler yani prim gün sayısını ve çalışma süresini dolduran istinasız herkes emekli olmaya hak kazanacak. Yaptığımız düzenlemenin özü bu. Başka bir şart ilave etmek asla söz konusu değil. Teklifle, 1999'dan önce geçerli olan şartlardan birini, yaş şartını kaldırıyoruz; diğer iki şartı taşıyanların hepsini emekli ediyoruz” açıklamasında bulundu.
Teklif sahibi MHP Grubu adına Erkan Akçay da, “Kanun teklifi, üç temel sütun üzerine inşa edildi. Birinci sütun, yaş şartının kaldırılması. Böylece ilk sigortalı olduğu tarih 9 Eylül 1999 öncesi olan; SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı dahil tüm emeklilikte yaşa takılanlar düzenlemeden yararlanabilecek. İkinci sütun, emekli olduktan sonra aynı iş yerinde 10 gün içerisinde çalışmaya başlayanlar için yüzde 5 destek primi sağlanması. Bu düzenlemeyle işçi ve işverenlerimiz desteklenerek çalışma hayatının sürekliliği sağlanacak; ekonomimizin yatırım, ihracat ve istihdam odaklı büyüme koşulları muhafaza edilecek. Düzenlemenin üçüncü temel sütunu ise kadroya alınan işçiler ile işçi statüsüne geçirilenlerin emekli olmaya hak kazanmaları halinde iş sözleşmelerinin feshini ve emekli olmalarını zorunlu tutan düzenlemenin yürürlükten kaldırılmasını kapsıyor. Teklifin bütününe baktığımızda bir yandan Anayasa'nın 60. maddesinde yer alan vatandaşlarımızın sosyal güvenlik hakları perçinlenirken diğer yandan sosyal güvenlik sistemimizin aktüeryal dengesi korundu” görüşlerini aktardı.
CHP’li Ağbaba: Sandık korkusu EYT’yi getirdi
CHP Genel Başkan Yardımcısı Veli Ağbaba ise, “Seçimi kaybetsem bile getirmem dediler. Sandık korkusu olmasaydı getirmeyeceklerdi. 4 yıl önce seçim bildirgesine EYT'yi çözeceğiz yazıp sonradan cayanlar, EYT'linin 4 yıllık kaybını nasıl ödeyecek? EYT'li de bunun hesabını sandıkta soracaktır! Bakan Vedat Bilgin ‘5000 gün prim şartını değiştirmiyoruz, yaşı kaldırıyoruz’ dedi. İnsanlar bu söze güvenip kimi kredi çekti, kimi arabasını sattı borçlandı. İnsanlar size güvendi 5 bin eksik prim günü için borçlandı. Kimi kredi çekti, kimi arabasını sattı, kimi cep telefonunu internetten satışa çıkardı. Size güvenerek borçlandı ama şimdi insanların umutları ile oynanmış durumda. Yıllardır emeklilikte yaşa takılan çalışanlar şimdi de AKP ve Cumhur İttifakı’nın prim oyununa takılmış oldu” dedi.
Ağbaba, ilavaten “Kanundaki kademeli 5975 güne kadar prim şartını korudular. EYT’li bu sefer de prime takıldı. Yani bir günlük farkla insanlar 17 yıl daha fazla çalışmaya devam edecek. Kısacası bu teklif her türlü mağduriyete takılanların teklifi olmaya devam edecek. Prime takılanlar, staja takılanlar, kademeli emekliliğe takılanlar, depreme takılanlar, Bağ-Kur tesciline takılanların sorunu bu teklifle çözülmedi, çözülmeyecek” eleştirilerinde bulundu.
HDP’li Paylan: “Sosyal Güvenlik Reformu’na ihtiyaç var”
HDP Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan da, “EYT’liler, ‘8 Eylül 1999 öncesi hangi şartlarla emekli oluyorsak aynı şartlarla emekli olmak istiyoruz’ dediler. Siz ne getirdiniz? Dediniz ki ‘8 Eylül 1999 öncesi kadınlarda 20 yıl, erkeklerde 25 beş yıl tamam’. Ama 8 Eylül 1999 öncesi prim ödeme gün sayısı neydi? 5 bin gündü, değil mi? Şimdi siz ne diyorsunuz? ‘5 bin 975 güne kadar prim ödeyecekler’ diyorsunuz. Bu, sorunu çözmemektir. Ve aynı zamanda da büyük bir skandalla karşı karşıyayız. Bundan yalnızca iki ay önce Bütçe Komisyonu’nda bütçeyi görüştük. Bütçede Sayın Vedat Bilgin'e ben sordum. Tutanaklarda var, açıkça sordum. ‘Emeklilikte yaşa takılanlar, emeklilikte prime takılanlar olacak mı’ dedim. Tutanaklarda benim ismim var. Sayın Bakan, aynen şunu söyledi: ‘Emeklilikte prime takılanlar asla olmayacak. Çünkü 8 Eylül 1999 öncesi prim gün sayısı şartını değiştirmiyoruz.’ Bunu kim söyledi? AKP iktidarının Çalışma Bakanı Sayın Vedat Bilgin söyledi. Şimdi Çalışma Bakanı görevde mi? Ben, istifa etmedi diye biliyorum. Sayın Vedat Bilgin halen görevde” eleştirilerini aktardı.
Detaylarla teklif kaynaklı sıkıntıları ve sosyal güvenlik sistemindeki diğer sorunları anlatan Paylan “Emeklilik meselesini kesinlikle masaya yatırmamız gerekiyor. Daha çok yurttaşımızın çalışacağı ve daha çok yurttaşımızın iyi emekli maaşı alacağı bir sosyal güvenlik reformu ve emeklilik reformu yapmamız gerekiyor” diye konuştu.
