Avrupa Birliği, Rusya'nın Şubat ayında Ukrayna'yı işgal etmesinden sonra Kremlin'in savaş hakkında propaganda ve dezenformasyon yayan iki ana yayın organı olan RT ve Sputnik'i engellemek için harekete geçmişti.
Ancak işgalin başlamasından yaklaşık altı ay sonra, Rusya'nın yayın yasağını delme yolları bulmasıyla birlikte, aynı içeriği yayınlayan internet sitelerinin sayısında patlama yaşandığı gözleniyor.
Dezenformasyon yayan siteler, yeniden markalaşma yoluna gitti. Bazı propaganda çalışmalarını diplomatlara devretti. İçeriklerinin çoğunu, daha önce Rusya'yla açık bağlantısı olmayan yeni internet sitelerine aktardı.
İnternette dezenformasyonu inceleyen ve merkezi New York'ta bulunan NewsGuard, Ukrayna savaşı hakkında Rus dezenformasyonu yayan 250 aktif internet sitesi olduğunu belirledi.
Bu sitelerin öne sürdüğü iddialar arasında Ukrayna ordusunun küresel destek sağlamak için olmayan Rus saldırıları sahnelemesi, Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski'nin kamuoyu önündeki görüntülerinin sahte olduğu ve Almanya ve Polonya'daki Ukraynalı mültecilerin suç işlediği iddiaları bulunuyor.
Bazı sitelerse bağımsız düşünce kuruluşu ya da haber mecrası görünümüne bürünüyor. Bunların yarısı İngilizce yayın yaparken diğerleri Fransızca, Almanca ya da İtalyanca yayınlara yer veriyor.
Bu mecraların çoğunun savaştan çok önce kurulduğu ve Kremlin'in savaşa ilişkin söylemlerini tekrarlamaya başlamadan önce Rus hükümetiyle bağlantılı olmadığı görülüyor.
NewsGuard yöneticilerinden Gordon Crovitz, "Uyuyan siteler kuruyor olabilirler" diyor. Uyuyan siteler, genellikle durağan olan ve bir dezenformasyon kampanyası için kurulan internet siteleri için yapılan bir tanımlama.
Bu siteler farklı konularda zararsız içerikler yayınlayarak adım adım izleyici kitlesi inşa ettikten sonra belirlenen bir zamanda propaganda ya da dezenformasyon kampanyalarına başlıyor.
NewsGuard'ın analizi, Ukrayna savaşıyla ilgili dezenformasyonun büyük çoğunluğunun Rusya'dan kaynaklandığını ortaya koysa da Ukrayna yanlısı olma eğilimi gösteren bazı yalan iddiaları da ortaya çıkardı.
Bunlardan biri, Kiev Hayaleti olarak bilinen bir savaş pilotunun varlığıyla ilgiliydi; ancak yetkililer daha sonra bunu yalanlamıştı.
Meta’nın yasaklarını da deldiler
YouTube, TikTok ve Facebook ile Instagram'ı çatısı altında barındıran Meta, Avrupa Birliği içinde RT ve Sputnik'i platformlarından kaldıracakları sözü vermişti.
Ancak araştırmacılar, Rusya'nın yasağı aşmak için bu platformlarda farklı hesaplardan paylaşım yaptığını ortaya çıkardı.
Avrupa'da dezenformasyon araştırmacılarının oluşturduğu bir koalisyon olan Dezenformasyon Durum Merkezi, RT'nin bazı video içeriklerinin yeni bir marka ve logo altında sosyal medya sitelerinde yayınlandığını ortaya çıkardı.
Bazı video görüntülerinden RT markasının kaldırıldığı ve Avrupa Birliği yasağını kapsamayan yeni bir YouTube kanalında yeniden paylaşıldığı görüldü.
Merkezi İngiltere'de bulunan ve Dezenformasyon Durum Merkezi'ne fon sağlayan Reset isimli kar amacı gütmeyen kuruluştan Felix Kartte, sosyal medyada daha agresif içerik kontrolunun Rusya'nın yasağı ihlal etmesini zorlaştırabileceği görüşünde.
AB’den savunma adımları
Avrupa Birliği yetkilileriyse savunma mekanizmasını güçlendirmeye çalışıyor.
Birlik, ilkbaharda, teknoloji firmalarının dezenformasyonu engellemek için daha fazla çaba harcamasını öngören bir yasa geçirmişti. Bu yasaya uymayan firmalar büyük miktarda para cezalarıyla karşılaşabilir.
Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Vera Jourova, geçen ay, dezenformasyonu "Avrupa Birliği'nde büyüyen bir sorun" olarak nitelemiş ve daha sıkı önlemler alınması gerektiğini kaydetmişti.
Ukrayna savaşı dezenformasyonu yayan sitelerin çoğalması, hükümetlerin veya teknoloji şirketlerinin RT ve Sputnik'e kısıtlama getirmesi durumunda, Rusya'nın bir planı olduğunu ortaya koyuyor.
Bu da Kremlin'den kaynaklanan dezenformasyonun durdurulması için Batılı liderlerin ve teknoloji firmalarının birkaç siteyi kapatmak dışında başka adımlar atmasını gerektiriyor.
