Avrupa Birliği, dün resmi gazetede yayınlanan ve AB'ye üye 27 ülkenin doğal gaz tüketimini azaltmasını hedefleyen Gaz Tasarrufu Anlaşması'nı bugünden itibaren uygulamaya koydu.
Anlaşma, her ülkenin Rus gazına olan bağımlılığını azaltabilmesi için, 31 Mart 2023'e kadar gaz tüketiminde en az yüzde 15 oranında tasarrufa gidilmesini öngörüyor. "Gönüllülük esasına" göre yürürlüğe girecek olan anlaşmayla, Rusya'nın gaz vanalarını tümüyle kapatması riskine karşı önlem alınması hedefleniyor.
Rusya'nın gaz vanalarını kapatması ya da kısması ve gaz teslimatlarında yaşanan ciddi düşüşler nedeniyle enerji krizi yaşayan AB üyesi ülkeler, Temmuz ayı sonunda, uzun tartışmaların ardından, "tüketimlerini gönüllü olarak azaltan" bir anlaşmaya imza attı. AB Enerji Bakanları, 26 Temmuz'daki olağanüstü toplantısında bu metin üzerinde anlaşmaya vardı.
Toplantıda, anlaşmaya yalnızca, ekonomisi Rus doğal gazına bağımlı olan Macaristan karşı çıktı. Ancak kararın alınmasında oy birliği gerekmediği için, tek başına Macaristan'ın karşı çıkması bu anlaşmayı engelleyemedi. Pazartesi günü AB Resmi Gazetesi'nde yayınlanan AB Gaz Tasarrufu Anlaşması, bu sabah itibariyle yürürlüğe girdi.
Anlaşmayla, her AB üyesi ülkenin, 1 Ağustos 2022 ile 31 Mart 2023 tarihleri arasında, gaz tüketimini aynı dönemde son beş yılın ortalamasına kıyasla en az yüzde 15 oranında azaltmak için "mümkün olan her önlemi alması" öngörülüyor.
Önümüzdeki kış yaşanması muhtemel "ciddi bir kıtlık riski" karşısında, Avrupa Konseyi, Komisyonun önerisi üzerine, bir "alarm durumu" ilan edebilecek. Anlaşma ile kurulan mekanizma, yüzde 15'lik indirimi "bağlayıcı" kılacak, ancak bu hedef her ülkenin gerçeklerine, özellikle de tasarruf edilen gaz miktarlarını, ihtiyacı olan ülkelere ihraç etme kapasitelerine uyarlanacak.
Bu nedenle bir dizi istisna getiren anlaşmaya göre, her ülke "Ulusal acil durum planını" kendi ekonomik koşullarına uygun olarak, en geç 31 Ekim 2022'ye kadar güncelleyecek.
Beş soruda AB'nin Rus gazını kesme planı:
1-Avrupa neden gaz tüketiminde tasarrufa gidiyor?
Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin ardından, Batı yaptırımlarına "doğal gaz vanalarını kısarak" karşılık vermesi üzerine Avrupa gaz arzında ani azalma meydana geldi. Rusya'nın Avrupa'ya ihraç ettiği doğal gaz miktarında yüzde 20 azalma oldu. Bu ani azalma karşısında AB, ülkelerin kıştan önce gaz stoklarının yeniden oluşturulmasını hızlandırmalarına yardımcı olmayı planlıyor. AB Konseyi'nden yapılan açıklamada, "Gaz talebini azaltmanın amacı, enerji arzını sürekli olarak silah olarak kullanan Rusya'dan gaz arzında olası kesintilere hazırlanmak için kıştan önce tasarruf sağlamaktır" denildi.
2-Anlaşma ne getiriyor?
Anlaşma, her üye ülkenin 1 Ağustos 2022 ile 31 Mart 2023 arasında gaz tüketimini aynı dönemde son beş yılın ortalamasına kıyasla en az yüzde 15 oranında azaltmak için "mümkün olan her önlemi almasını" ve bunun için " gönüllü azaltma önlemleri " alınmasını hükme bağlıyor. AB Komisyonu'nun kesin izlemesine izin vermek için, her ülkenin en geç 31 Ekim 2022'ye kadar "ulusal acil durum planını güncellemesi" gerekiyor.
3-Kıtlık riski oluşursa AB ne yapacak?
"Ciddi kıtlık riski" durumunda, Avrupa Konseyi, Komisyonun önerisi üzerine bir "alarm durumu" ilan edebilecek. Bu mekanizma daha sonra yüzde 15'lik azalmayı gönüllülükten çıkararak "bağlayıcı" kılacak.
4-Herhangi bir ülkeye muafiyet var mı?
AB tarafından getirilen düzenleme, her ülkenin gerçeklerine, özellikle de "tasarruf edilen gaz miktarlarını ihtiyacı olan ülkelere ihraç etme kabiliyetine" uyarlanacak. Bu nedenle bazı üyelere bir dizi muafiyet sağlanacak. "Diğer üye ülkelerin gaz şebekeleri ile birbirine bağlı olmayan" ülkeler için ve aynı zamanda "elektrik şebekeleri Avrupa elektrik sistemi ile senkronize olmayan" üyeler için çeşitli muafiyetler getirilecek.
Ayrıca, diğer üye ülkelerle "sınırlı ara bağlantıları" olan ve ara bağlantı yoluyla "ihracat kapasitelerini kullandıklarını kanıtlayabilen" ülkeler de istisna talep edebilecek. Bu son istisna, Almanya ile sınırlı ara bağlantısı olan Fransa'yı da kapsıyor.
5- Neden oybirliği sağlanamadı?
AB Enerji Bakanları'nın geçtiğimiz hafta yaptığı olağanüstü toplantısında metin üzerinde anlaşmaya varıldı. Sadece Macaristan, kendileri açısından getirilen önlemlerin "haksız, yararsız, uygulanamaz ve zararlı" olduğunu savunarak anlaşmaya karşı çıktı. Ancak karar almada oybirliği gerekmediği için Macar hükümeti bu anlaşmanın kabul edilmesini engelleyemedi.
Macaristan gibi, büyük ölçüde Rus gaz ithalatına bağımlı olan bazı ülkeler, kıtlık riski olması durumunda, zorunlu hale gelebilecek yeni önlemlerden muaf tutulmayı talep ediyor.
“En kötü senaryoya” hazırlanmak
Avrupalılar, geçen yıla kadar AB'den yapılan gaz ithalatının yaklaşık yüzde 40'ını oluşturan Rus gazından kurtulmaya çalışıyor. Moskova'yı gazı 'silah olarak' kullanmakla suçlayan Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, üye ülkeleri AB'nin Rusya'dan gaz dağıtımını sona erdirmek için 'en kötü senaryoya hazırlanmaya' çağırdı.
Enerji ihtyacının önemli bölümünü nükleer enerjiden elde eden Fransız hükümeti, "gaz rezervlerinin yüzde 80 dolu olduğunu" açıkladı. Ancak Rus gazına daha bağımlı olan Almanya'da tartışma daha büyük.
Rus enerji devi Gazprom geçtiğimiz günlerde AB'nin Moskova'ya yönelik yaptırımlarını, bakım için Kanada'ya gönderilen ve Rusya ile Almanya arasındaki Kuzey Akım 1 gaz boru hattının sorunsuz çalışmasını sağlamak için gerekli olan bir Siemens türbininin dönüşünü engellemekle suçladı.
Komisyon bu suçlamayı reddederek, Gazprom ve bankasının, Batı yaptırımlarının hedefinde olmadığını hatırlattı. Avrupa'nın Rus gazı alımlarının üçte biri, akış hızı son iki ayda önemli ölçüde azaltılan Kuzey Akım 1 tarafından taşınıyor.
AB tarafından ithal edilen Rus gazının yaklaşık yüzde 40'ını tek başına karşılayan Almanya, ülkede halen faaliyette olan nükleer santrallerin işletmesini genişletmeyi düşünüyor.
