Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), bugünkü toplantısında VOA (Amerika’nın Sesi), Deutsche Welle ve Euronews’un Türkçe yayın bölümlerinin üç gün içinde lisans başvurusu yapması, aksi takdirde bu üç uluslararası medya kuruluşunun internet yayınlarının engellenmesi yönünde mahkemeye başvuru yapma kararı aldı.
1 Ağustos 2019’da Resmi Gazete’de yayınlanan ‘‘Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik’’ RTÜK’e internet ortamını denetleme yetkisi veriyor.
RTÜK üç yıl sonra ilk kez bu denetim yetkisini haber mecraları için kullanma kararı aldı.
Akdeniz: ‘‘Türkiye dışından Türkçe haber yapan kuruluşlar da 2023 seçimleri öncesinde hedefte’’
Bilgi Üniversitesi öğretim üyelerinden İfade Özgürlüğü Derneği’nin kurucusu Profesör Yaman Akdeniz, 2019 yılının Ağustos ayında RTÜK'e radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayınların internet ortamında sunumunun kontrolu hakkında yetki verildiğini ve denetim hakkının üç yıl sonra kullanıma sokulduğunu söylüyor.
VOA Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Profesör Akdeniz, ‘‘Bu kapsamda RTÜK geçici yayın hakkı ve/veya yayın lisansı bulunmayan ya da bu hak ve/veya lisansı iptal edilen gerçek ve tüzel kişilerin yayın hizmetlerinin erişime engellenmesini talep edebilir. Amazon, Netflix ve Spotify gibi platformlar bu kapsamda lisans aldılar ve RTÜK'ün kararlarına uymaya başladılar. Tidal müzik platformu lisansı olmadığı için bir süre Türkiye'den RTÜK'ün talebiyle erişime engellenmişti.
Şimdi sıra yabancı basın organlarına geldi ve DW ile Amerika'nın Sesi gibi kuruluşların lisans alması değerlendiriliyor. Eğer RTÜK, lisans almaları yönünde karar alırsa- ki son açıklamalara göre aldı, bu ve benzeri kuruluşlar Türkiye'den lisans almak zorunda kalacaklar ve bu kapsamda RTÜK ve mahkeme kararlarını da uygulamak durumunda kalacaklar. Aksi takdirde bu kuruluşların web sitelerine RTÜK talebiyle Türkiye'den erişim engellenebilir. Dolayısıyla, Türkiye dışından ve daha özgürce Türkçe haber yapan ve halen yapabilen kuruluşlar da 2023 seçimleri öncesinde RTÜK aracılığı ile hedefte’’ dedi.
Prof. Akdeniz, ayrıca gazeteci Can Dündar'ın kurmuş olduğu ‘‘ozguruz20.org’’ web sitesinin de RTÜK’ün talebi ile Ankara 4. Sulh Ceza Hakimliği tarafından 12.06.2020 tarihinde erişime engellendiğini hatırlattı.
Konuralp: ‘‘Karar SETA’nın 2019’daki fişleme niteliğindeki uluslararası medya raporunun bir uygulaması’’
Oy çokluğuyla alınan karara toplantı sırasında muhalefet eden RTÜK üyeleri İlhan Taşçı ve Okan Konuralp itirazlarını sosyal medya hesaplarından kamuoyu ile paylaştı.
Her iki üye de bu durumun basın özgürlüğüyle bağdaşmadığını dile getirdi.
Okan Konuralp, ‘‘RTÜK, VOA, DW ve Euronews’e lisans başvurusu için 72 saat süre tanıdı. Oy çokluğuyla alınan karar SETA’nın 2019’daki fişleme niteliğindeki uluslararası medya raporunun bir uygulaması. Lakin, uluslararası medyanın baskılanmasına yönelik bu hamle de başarısızlığa mahkumdur’’ dedi.
Konuralp’in işaret ettiği SETA raporu
Konuralp’in sözünü ettiği SETA (Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı) (SETA) raporu “Uluslararası Medya Kuruluşlarının Türkiye Uzantıları” adıyla hazırlandı.
İsmail Çağlar, Kevser Hülya Akdemir ve Seca Toker’in hazırladığı rapor gazetecilik örgütleri tarafından fişleme olarak değerlendirilmişti.
Raporda, Voice of America’nın (VOA) yanı sıra BBC, Deutche Welle, Euronews, Sputnik, CRJ ve The Independent’in Türkçe servislerinin yayın politikalarıyla ilgili “hükümet politikalarına yakınlık veya eleştirel yaklaşım” çerçevesinden tespitler yapılıyor, bu kurumlara çalışan gazetecilerin sosyal medya paylaşımları üzerinden “hükümet karşıtı” veya “hükümete eleştirel” gibi yorumlar sıralanıyordu.
Taşçı: ‘‘Asıl hedef basın özgürlüğü ve çok seslilik’’
Karara muhalefet eden bir diğer RTÜK üyesi İlhan Taşçı ise üst kurumun bu bakış açısıyla bütün haber sitelerinin denetim altına alınabileceğini savundu.
Taşçı sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, ‘‘RTÜK ilk kez uluslararası haber siteleri için denetim yetkisini kullandı. Oy çokluğuyla alınan kararla, http://amerikaninsesi.com http://dw.com/tr ve http://tr.euronews.com sitelerine lisans için 72 saat süre tanıdı. Bu sürede başvurmayanların erişimleri engellenecek. Ulusal basının ardından sıra uluslararası haber sitelerinin denetlenmesine ve sesinin kesilmesine geldi. RTÜK’ün ‘sitede video var lisans almalı’ bakışıyla denetlenmeyecek hiçbir haber sitesi kalmaz! Asıl hedef basın özgürlüğü ve çok seslilik. İstenen basın sussun, eleştirmesin. RTÜK’e internet yayınlarını denetleme yetkisini veren yasa 2019 yılında yürürlüğe girdi. Üç yılın ardından RTÜK’ün aklına yabancı haber sitelerinin gelmesi hayli ilginç. Anlaşılan devamı da gelecek’’ dedi.
RTÜK’ün dayandığı yönetmelik neleri düzenliyor?
1 Ağustos 2019’da yürürlüğe giren ‘Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik’’ RTÜK’e on yıl süresince medya hizmet sağlayıcı kuruluşlardan internet ortamından radyo yayını sunmak için talepte bulunanlara İNTERNET-RD yayın lisansı, internet ortamından televizyon yayını sunmak için talepte bulunanlara İNTERNET-TV yayın lisansı, internet ortamından isteğe bağlı yayın hizmeti (İBYH) sunmak için talepte bulunanlara İNTERNET-İBYH yayın lisansı vermek hakkı tanıyor.
Yönetmelikte INTERNET-RD yayın lisansı ücreti 10 bin Türk Lirası; İNTERNET-TV yayın lisansı ücreti 100 bin Türk Lirası; İNTERNET-İBYH yayın lisansı ücreti 100 bin Türk Lirası olarak belirlenmişti.
Yönetmelik, RTÜK’e lisans alan kuruluşların çeşitli şartları yerine getirmemesi halinde üç ay yayın durdurma ya da yayın lisansı iptal etme hakkı da veriyor.
