Türkiye, Uluslararası Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) örgütünün her yıl düzenlediği Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde 2021 yılında 180 ülke arasında 153. sırada yer aldı.
Geçtiğimiz yıl 180 ülke arasında 154. sırada gösterilen Türkiye, cumhurbaşkanlığı seçim sonuçlarına yönelik kitlesel eylemler sırasında habercilere yönelik uygulanan, eşine az rastlanır ağır baskılar nedeniyle Belarus’un Basın Özgürlüğü Endeksi’nde beş basamak birden gerilemesiyle sıralamada bu yıl bir basamak yükseldi.
RSF, son yirmi yıldır medyada çoğulculuk, medya ortamı ve bağımsızlığı, otosansür ve habere yönelik müdahaleler, yasal çerçeve, şeffaflık, altyapı ve ihlaller gibi onlarca parametreyi değerlendirerek 180 ülkenin Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde yerini ilan ediyor.
Bu çalışma ilk yayınladığında 99. sırada yer alan Türkiye, 2016’da 151, 2017’de 155, 2018 ve 2019’da ise 157. sıraya kadar geriledi.
Önderoğlu: “Gazetelerin ilan cezalarıyla soluksuz bırakıldığı, ‘yerli ve milli’ görünmeyen gazetecilere saldırılara göz yumulduğu bir dönem yaşıyoruz”
Endeksin ilk yayınladığı yıllardan beri Türkiye’de RSF Temsilcisi olarak görev yapan Erol Önderoğlu, yalnız iktidarın hak savunucuları ve eleştirel gazetecileri hedefe koymakla kalmadığını aynı zamanda gazetecilere yönelik saldırılara göz yumması nedeniyle Türkiye’nin ancak endeksin alt sıralarında kendisine yer bulabildiğini dile getirdi.
VOA Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Önderoğlu, “Ne yazık ki Türkiye, son 20 yıldır ‘reform’ diye diye neredeyse endeksin diplerine indi. Otoriter hamlelerini gizlemek için insan hakları eylem planlarına sığınan iktidarın, hak savunucularını ve eleştirel gazetecileri yargının hedefi yaptığına tanık oluyoruz. ‘Yerli ve milli’ görünmeyen gazetecilere yönelik saldırılara göz yumulduğu, tutuklu sayısı azalsa da adli kontrol altında yaşayan eleştirel gazetecilerin gittikçe arttığı, kimi gazetelerin ilan cezalarıyla soluksuz bırakmak istendiği bir dönem yaşıyoruz” dedi.
Deloire: “Haber üretimi ve iletimi çoğu kez politik, ekonomik, teknolojik ve bazen de kültürel aktörlerce engelleniyor”
Bu yıl Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’ni “Gazetecilik, Dezenformasyonun Aşısı” başlıklı bir bildiriyle duyuran Sınır Tanımayan Gazeteciler, gazeteciliğin dünyanın yüzde 73’ünde yani 130 ülkesinde kısmi veya ağır kısıtlamalar altında yapılabildiğine dikkat çekti.
RSF Genel Sekreteri Christophe Deloire, “Gazetecilik dezenformasyona karşı en etkili aşı olsa da, haber üretimi ve iletimi ne yazık ki çoğu kez politik, ekonomik, teknolojik ve bazen de kültürel aktörlerce engelleniyor. Gazetecilik, dezenformasyonun dijital platformlar ve sosyal ağlar üzerinden hızlı yayılımına karşı, kamuoyu tartışmasının doğrulanmış bilgi çeşitliliğine dayanması için başlıca güvencedir” diye konuştu.
Zirvede yine Kuzey ülkeleri var ama Orta Avrupa ve Balkanlar’da basın özgürlüğü sıkıntılı
Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nin ilk üç sırasında son yıllarda olduğu gibi yine Kuzey Avrupa ülkeleri Norveç, Finlandiya ve İsveç yer aldı.
Ancak gazetecilere yönelik şiddet olayları bir önceki yılın iki katını aşan ve keyfi gözaltılara da sahne olan Avrupa Birliği ve Balkanlar’da dikkat çekici bir gerileme yaşandı.
Corona virüs pandemisi sırasında aşı karşıtı veya komplocu grupların çok sayıda eylem yaptığı Almanya, özellikle bu eylemleri takip eden gazetecilerin saldırıya uğraması nedeniyle endekste iki basamak gerileyerek 13. sıraya düştü.
Fransa 34, İtalya 41, Polonya 64 sırada yer bulurken geçen yıla göre beş sıra kaybeden Yunanistan 70. sıraya geriledi.
Sınır Tanımayan Gazeteciler örgütü açıklamasında “Avrupa, habercilere yönelik şiddette artış yaşanmasına karşın basın özgürlüğüyle en uyumlu kıta olarak kaldı. Diğer yandan, Avrupa Birliği’nin temel haklar için getirdiği koruma mekanizmaları, Viktor Orban rejiminin Macaristan’da medyaya el koymasına çözüm getirmede ve diğer bazı Orta Avrupa ülkelerinin özgürlük karşısı müdahalelerini durdurmada gecikiyor” şeklinde ifadeler kullandı.
ABD 44. sırada yer alırken Çin endekste 177. basamağa geriledi
Avrupa gibi basın özgürlüğüyle uyumlu olsa da 2021 yılında Kuzey ve Güney Amerika kıtalarında da gerileme gözlerden kaçmıyor.
RSF’nin partner örgütü US Press Freedom Tracker’in belirlemelerine göre eski ABD Başkanı Donald Trump’ın son görev yılında 400’ü aşkın gazetecinin saldırıya uğradığı ve 130’unun gözaltına alındığı ABD, Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde 44. sırada yer aldı.
Corona virüsünü “Batılıların komplosu” olarak gösteren, ondan “dua yoluyla kurtuldukları”nı iddia eden ve Mart ayında ölünceye kadar pandemi haberciliğini yasaklayan Cumhurbaşkanı John Magufuli’nin ülkesi Tanzanya endekste 124. basamağa geriledi.
Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde Suudi Arabistan 170, Suriye 173 ve Çin 177. sırada yer aldı.
