Başkan Donald Trump, İsrail ile Fas’ın ilişkileri normalleştirme kararı aldıklarını açıkladı. Bu, son dört ayda İsrail ile Arap ülkeleri arasında yapılan dördüncü normalleşme anlaşması olacak. Başkan Trump’ın görev süresinin dolmasına kısa süre kala açıklanan anlaşma kapsamında ABD, Fas’ın Batı Sahra bölgesindeki tartışmalı hak iddiasını kabul edecek.
Başkan Trump, İsrail ve Fas arasında diplomatik ve diğer ilişkilerin derhal başlayacağını, buna Tel Aviv ve Rabat da kurulacak iletişim ofislerinin ve nihai olarak kurulacak büyükelçiliklerin dahil olduğunu bildirdi.
Beyaz Saray tarafından yapılan açıklamada da Fas ve İsrail arasında hem ilişkilerin tesis edilmesi hem de ekonomik ve kültürel işbirliğinin arttırılmasıyla bölgesel istikrarın güçleneceği konusunda Başkan Trump ve Fas Kralı VI. Muhammed’in görüş birliği içinde olduğu kaydedildi.
Başkan Trump, Twitter mesajında ‘‘Bugün tarihi bir dönüm noktasını daha geride bıraktık. İki büyük dostumuz İsrail ve Fas Krallığı tam diplomatik ilişkilerin tesis edilmesi konusunda mutabık kaldı. Bu, Ortadoğu’da barışın sağlanması için önemli bir başarı’’ diye yazdı.
Anlaşma kapsamında ABD de Fas’ın Kuzey Afrika’daki eski İspanyol toprağı olan tartışmalı Batı Sahra bölgesindeki hak iddiasını kabul edecek.
Anlaşmaya Başkan Trump’ın üst düzey danışmanı ve damadı Jared Kushner ve uluslararası başmüzakerecisi Avi Berkowitz tarafından yürütülen müzakereler sonunda varıldı.
Geçtiğimiz aylarda İsrail’le ilişkilerini normalleştirmek için anlaşma imzalayan diğer ülkeler Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn ve Sudan olmuştu. Trump yönetimi Suudi Arabistan’ın da anlaşma masasına oturmasını umuyor.
İsrail’in 1948 yılında kurulmasından önce Fas, İspanyol Engizisyonu döneminde İspanya ve Portekiz’den Kuzey Afrika’ya kaçan geniş bir Yahudi nüfusu barındırıyordu. Şu anda Fas’ta sayıları azalmış da olsa küçük bir Yahudi topluluğu varlığını sürdürmeye devam ediyor.
İsrail’in Filistin ile 1990’lardaki geçici barış anlaşmalarının ardından Fas, İsrail’le ilişkilerini gayrı resmi biçimde başlatmıştı. Ancak 2000’lerde ikinci Filistin ayaklanmasının başlamasıyla bu ilişkiler askıya alınmıştı.
O tarihten bu yana gayrı resmi ilişkiler devam etti. Her yıl yaklaşık 50.000 Yahudi, Fas’a seyahat ederek Yahudi topluluğu hakkında bilgi edinmeye ve atalarının izini sürmeye çalışıyor.
Fas, 1975’ten bu yana Batı Sahra’nın geniş çöl alanlarının kendisine ait ‘‘güney eyaletleri’’ olduğunu iddia ediyordu. Polisario Cephesi adlı grup ise bu bölgenin bağımsız olmasını istiyor.
İsrail’den övgü, Filistin’den kınama
İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, Başkan Trump tarafından yapılan açıklamayı memnunlukla karşıladı. Netanyahu, anlaşmanın iki ülke arasında doğrudan uçuşların başlamasını sağlayacağını söyledi. Netanyahu, ‘‘Bu tarihi barışın bir gün geleceğine hep inandım. Bunun için hep çalıştım’’ dedi.
Ancak Filistin Kurtuluş Örgütü İcra Kurulu Üyesi Bassam Salhi anlaşmayı kınadı. Filistinli yetkililer daha önce de İsrail’in Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn ve Sudan’la ilişkileri normalleştirme anlaşmalarını kınamıştı.
Salhi, Reuters haber ajansına yaptığı açıklamada, ilişkilerin normalleştirilmesini engelleyen 2002 tarihli Arap Barış Girişimi’nden geri çekilmenin ancak İsrail’in Arap topraklarını işgali sona erdirmesinin ardından olabileceğini söyledi.
Gazze’de ise Hamas Sözcüsü Hazem Qassem, ‘‘günah’’ olarak değerlendirdiği anlaşmanın Filistin halkına hizmet etmediğini söyledi. Qassem, İsrail işgalinin her yeni normalleşme anlaşmasını Filistin halkına karşı saldırganlığını arttırmak için ve Filistin topraklarındaki yerleşimleri daha fazla yaymak için kullandığını öne sürdü.
